Goede Gesprekken

Frans Timmermans (Maastricht 1961)is vice-president van de Europese Commissie. In het pakket van deze welbespraakte en charismatische PvdA-er zit onder andere de Green Deal, een stevig pakket maatregelen dat Europa in 2050 klimaatneutraal moet maken. Maar als je goed luistert begrijp je dat het eigenlijk een Red Deal is. Het gaat om een herverdeling van kennis, energie, rijkdom. En herverdeling noemt hij de belangrijkste, zo niet de enige echte politieke vraag. Een gesprek over het klimaat en de oorlog in Oekraïne, waaruit blijkt dat het een niet los te zien is van het ander. Alles hangt met alles samen. Dat maakt het zo onvoorstelbaar complex dat de vraag is: is er genoeg competentie om de problemen het hoofd te bieden? Het niveau in Brussel is onvoorstelbaar hoog, zegt Timmermans

Lucas Dols (1980) is geschoold in de jazz, als bassist. Hij maakte snel carrière, maar iets bleef aan hem vreten: is dit nou wat ik me voorstelde van een leven in de muziek? Had ik niet beter dokter kunnen worden en voor Artsen zonder grenzen gaan werken? Vijf jaar geleden startte hij Sounds of Change. Hij begon muziek in te zetten als hulpmiddel in de conflictgebieden van de wereld, met name in het Midden-Oosten; met een grote koffer vol speelgoedinstrumenten reisde hij af naar vluchtelingenkampen, verwoeste steden, overal waar vluchtelingen lijden onder armoede, verscheurdheid, trauma’s. Muziek als een middel om het perspectief op een toekomst open te houden en daarmee iets van hoop levend.

Wereldwijd demonstreren mensen ter ondersteuning van de vrouwen in Iran, die de straat opgaan om op te komen voor hun fundamentele rechten. Een zware en moedige strijd. In Nederland wordt het protest gedragen door vrouwen als Mardjan Seighali en Sahar Shirzad. De laatste heeft ervaring met het organiseren van een dergelijk manifest. Ik sprak haar vorig jaar (2021) toen ze aandacht vroeg voor de ontwikkelingen in Afghanistan Sahar Shirzad is jurist en programmamaker. Ze beschouwt zich als refugee millennial, dat wil zeggen ‘een succesvol product van een terughoudend beleid’, zoals ze het met gevoel voor cynisme heeft genoemd. Het gaat om mensen die zijn geboren in de jaren tachtig en negentig en hun roots hebben liggen in conflictlanden. Mensen die geslaagd zijn zoals zijzelf. Sahar Shirzad is geboren in Afghanistan. Haar ouders vluchtten naar Nederland toen zij zeven jaar oud was.

Valika Smeulders (Curaçao, 1969) is erfgoedspecialist en werkte als curator aan een belangwekkende tentoonstelling over Slavernij (2020). Sindsdien is zij Hoofd Geschiedenis van het Rijksmuseum. Ze legde bij de tentoonstelling de nadruk op de moed en kracht en weerbaarheid van veel tot slaaf gemaakten, die daarmee een bron van inspiratie kunnen zijn. En ze voegde iets toe wat helpt om de ogen te openen: stemmen. Juist in persoonlijke verhalen kom je dichterbij. Deze podcast is opgenomen in het Theater aan het Spui in Den Haag, in aanwezigheid van publiek

In haar grondige studie Papyrus. Een geschiedenis van de wereld in boeken brengt Irene Vallejo (Zaragoza, 1979) een magistrale ode aan de waarde en zeggingskracht van boeken. Als een soort Sheherazade en Penelope ineen weeft ze de verhalen aan elkaar. Verhalen vormen de grondstof van ons bestaan. Ergens halverwege opent ze een luik naar haar jeugd. Als klein meisje werd ze gepest. En erger nog: ze kon en mocht daar niet over praten. De wet van de stilte. Die heeft ze nu met een groots gebaar definitief weten te doorbreken

Annelies Huygen geldt als een van de belangrijkste autoriteiten op het gebied van de warmtevoorziening in Nederland. Zij pleit voor een modernisering van de warmtenetten. En voor het terugdraaien van de privatisering. In Nederland is de warmtevoorziening van een klein aantal grote bedrijven, die als doel hebben winst maken en die veel te ver afstaan van de burger. Misschien is de huidige energiecrisis wel een uitgelezen moment om de noodzakelijke veranderingen in de wet door te voeren. In Denemarken heeft Huygen gezien dat het fundamenteel anders kan. Daar zijn de prijzen voor energie de laatste tijd zelfs nog gedaald.

Imke de Boer is hoogleraar Dieren en Duurzame voedselsystemen in Wageningen. Twee jaar geleden ontwikkelde zij een integraal plan om het voedselsysteem in Nederland volledig op de schop te nemen. In haar nieuwe boek, Past het dier nog op ons bord? beschrijft ze haar worsteling met de vraag of ze nog vlees wil eten. Een innerlijke strijd, een langzame persoonlijke ontwikkeling. Dit is een eerlijk gesprek over het gewetensconflict van een wetenschapper.

Laurie van der Burg (Lelystad, 1990) werkte jarenlang voor Milieudefensie aan de juridische aanklacht tegen Shell. Inmiddels is ze campagneleider bij Oil Change International. Een internationaal opererende actiegroep die als voornaamste doel heeft het verleggen van subsidiestromen. Want geloof het of niet, de internationale gemeenschap subsidieert de fossiele industrie wereldwijd 7 keer zwaarder dan de alternatieve vormen van energieopwekking. En de Nederlandse overheid doet daar vrolijk aan mee. Ondanks allerlei beloftes. Hoe is het mogelijk? Hoe gaat Van der Burg te werk als actievoerder? Waar zit de winst? Wat kunnen we doen?

Wim Sinke is iemand die het extreem goed kan: ingewikkelde materie helder overbrengen met behoud van complexiteit. Hij is van huis uit natuurkundige en al sinds veertig jaar onvermoeibaar voorvechter van het belang en de potentie van zonne-energie. Iemand met profetische gaven zou je kunnen zeggen, want kijk om je heen, hij is bezig gelijk te krijgen. Sinke is dan ook overladen met prijzen en internationale waardering. Inmiddels is hij met pensioen, sinds een paar maanden werkt hij niet meer voor TNO en de Universiteit van Amsterdam, maar hij volgt de ontwikkelingen op zijn vakgebied nog op de voet. Gesprek in de zon, over de zon, de wereldverwarmende dagster.

Noelle Aarts is hoogleraar socio-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze is van huis uit antropoloog en houdt zij zich al decennia bezig met wat er speelt bij de boeren in Nederland. Op 13 juli jongstleden publiceerde zij in de Volkskrant, samen met Cees Leeuwis een opiniestuk in de Volkskrant over de stikstofcrisis. Ze stippelden een route uit die kan helpen om eruit te komen, en dat begint met begrip. Snappen waarom de boeren zo boos zijn, en wat we kunnen doen om hen, de natuur en onszelf te redden. Er is een tweede reden om met Noelle Aarts te willen praten. Wij hebben het steeds over De Boeren. Alsof dat één groep is. In werkelijkheid zijn het allemaal verschillende facties, met andere belangen. Wie zijn zij? Is dat landschap in kaart te brengen? En helpt dat misschien ook om te weten hoe we ermee om moeten gaan?