Macro met Boot en Mujagić | BNR

De afdronk van de jaarlijkse bijeenkomst van de Federal Reserve van afgelopen vrijdag is positief, constateert macro-econoom Edin Mujagic. Maar zelf houdt Mujagic liever een slag om de arm: ‘In acht rentevergaderingen acht keer een verlaging verwachten is te veel van het goede.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het kabinet onderzoekt of bepaalde delen van de vroegpensioenregeling kunnen blijven bestaan. Macro-econoom Arnoud Boot begrijpt waarom, maar is ook kritisch. Hij hoopt dat het kabinet waakt voor de balans tussen het aantal werkenden en niet-werkenden. Ook ziet hij het vroegpensioen als een pleister: de maatschappij zou zich juist moeten inspannen om te zorgen dat mensen rond hun pensioenleeftijd niet al versleten zijn. Er woedt al weken een discussie over de zogeheten vroegpensioenregeling. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) heeft gezegd dat het kabinet bepaalde delen van het vroegpensioen in stand wil houden. Vind je dat verstandig? ‘Bij individuele gevallen, waar mensen door een zwaar beroep niet langer kunnen werken, is het goed dat zij vervroegd kunnen uittreden. Het is voor de hand liggend dat die personen recht hebben op een bepaalde tegemoetkoming, zodat ze eerder met pensioen kunnen. Het probleem met pensioenregelingen is dat het geen begrotingskwesties zijn. Het gaat niet zozeer om geld. Het probleem is dat de maatschappij moet uitvogelen wat goed is om als pensioen te hebben en vooral welke leeftijd daarbij hoort. Elk goed pensioen bestaat uit een maatschappij waar voldoende mensen werken ten opzichte van de mensen die niet werken. Dat heeft op zichzelf niets met geld te maken, maar met het draaien van de economie.’ ‘De samenleving moet functioneren om te zorgen dat mensen met pensioen kunnen. En het functioneren van de maatschappij is afhankelijk van werkenden. We moet als maatschappij accepteren dat de pensioenleeftijd omhooggaat omdat mensen ouder worden. Als je de pensioenleeftijd dan niet verhoogt, krijg je veel te veel ouderen ten opzichte van het aantal werkenden. Dit is het grote pensioenverhaal. De verhouding tussen werkenden en niet-werkenden moet je beheersen, om ervoor te zorgen dat de maatschappij goed blijft draaien.’ Maar mensen die fysiek zware beroepen uitoefenen, worden doorgaans minder oud. En ze worden in minder goede gezondheid oud. Dan is het toch eerlijker dat zij eerder met pensioen kunnen? ‘Absoluut. Dat is een ongelijkheid die niet zozeer te maken heeft met de vroegpensioenregeling, maar eigenlijk veel breder speelt. Je ziet een deel van de samenleving dat moeilijk kan rondkomen, en langs iedere dimensie in de problemen zit. Je ziet een tweedeling in de maatschappij tussen mensen die het hebben, door afkomst, opleiding en geld, en mensen die het niet hebben. Die tweedeling leidt tot grote verschillen in leeftijdsverwachting en gezondheid. Dat staat wat mij betreft los van een pensioenregeling. Het is te hopen dat een nieuwe pensioenregeling, waarbij je meer zicht hebt op je pensioen, ervoor zorgt dat het pensioen niet langer anti-solidair is. Als je nu met pensioen gaat, profiteren de welgestelden er langer van en halen ze er meer uit dan de niet-welgestelden. Het nieuwe pensioen waarmee je meer toegang hebt tot je ‘eigen potje’ zou een oplossing kunnen zijn voor het gebrek aan solidariteit in het vorige stelsel.’  Stel, iemand kan echt niet meer werken, omdat-ie zijn hele leven een zwaar beroep heeft gehad. Wat stel jij voor dat er met hem gebeurt? ‘Uiteindelijk is dat oplossing dat we mensen in hun werkzame leven, bij fysieke en niet-fysieke beroepen, optimaal begeleiden. Dat betekent in de praktijk dat twintigers fysiek veel aankunnen en dus dat werk doen. Op hun vijftigste kunnen ze fysiek minder aan. Dat verschil moet zich vertalen naar een ander type werk, een ander type opdrachten dat je krijgt. De uiteindelijke oplossing is dat je werk krijgt dat je bij je past. Het is een personeelsprobleem. Het is onacceptabel dat mensen tijdens hun werkende leven niet begeleid worden om de juiste fysieke inspanning te leveren die past bij hun levensfase. De vroegpensioenregeling is in zekere zin een pleister op een grote wond. Je zegt tegen mensen: “We hebben u niet verzorgd. U bent daardoor versleten. Als dank mag u er drie jaar eerder tussenuit.” Ik vind dat geen goede manier van met mensen omgaan.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vandaag werden industriële cijfers gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en een week eerder door het Centraal Planbureau (CPB). Maar beide laten niet zien waar het echt om draait, stelt macro-econoom Arnoud Boot. 'De vraag is: hoe gaan we om met schaarste, van mensen en ruimte?'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW trekt aan de bel: de Nederlandse industrie verliest zijn concurrentiepositie door hoge netwerkkosten, en een grensoverschrijdend waterstofnetwerk blijkt moeilijker te realiseren dan gedacht. Groene waterstof wordt echter als essentieel gezien voor de energietransitie. Ester Barendregt, hoofdeconoom van de Rabobank, wijst erop dat de energie-intensieve industrie voor een moeilijke opgave staat. "Daar ligt een fundamentele uitdaging."    Wat is het probleem?  Sinds de piek in 2022 gaat het minder goed met de industrie. De kosten voor energie, onduidelijkheid over de toekomst en zorgen over de infrastructuur spelen hierbij een rol. De netwerkkosten liggen in Nederland 80 procent hoger dan in Duitsland, België en Frankrijk. We wisten al dat grote industriële gebruikers veel betalen voor hun elektriciteit, vooral in vergelijking met deze landen. Kortingen spelen hierbij een belangrijke rol, iets wat Nederland vroeger ook deed. Een recent rapport richt de aandacht specifiek op netwerktarieven, die in Nederland ongeveer vier tot vijf keer hoger zijn dan in Duitsland en België, en zelfs nog hoger dan in Frankrijk.  Is er nog tegen te concurreren?   Het is inderdaad erg lastig om te concurreren, en bedrijven geven terecht aan dat ze een gelijk speelveld nodig hebben. Het grote dilemma waar de politiek mee te maken heeft, betreft de kosten. Deze zijn al hoog en zullen verder stijgen door de grote investeringen in het netwerk en vooral in de geplande offshore windmolenparken. Deze kosten moeten ergens worden gedekt. De vraag is dan: wie betaalt deze kosten? Moeten ze worden doorberekend aan de gebruikers, en zo ja, aan welke gebruikers? De keuze is tussen de grote industrieën die al moeite hebben om te concurreren, kleinere bedrijven, huishoudens, of dat de kosten worden verdeeld over alle belastingbetalers. Dit is het dilemma waar de politiek momenteel voor staat.  Maar we kunnen niet blijven subsidiëren..  De industrie wil ook niet te afhankelijk zijn van fossiele energie. Voor het afbouwen van deze afhankelijkheid zijn echter maatwerkafspraken nodig. De Nederlandse regering is bereid aanzienlijke bedragen te investeren in overleg met de bedrijven, maar dit proces kost tijd en de onzekerheid vertraagt de investeringen. Dit geldt bijvoorbeeld voor partijen die waterstof willen leveren aan grote industriële bedrijven. Ondertussen wachten producenten van groene waterstof op potentiële afnemers. Iedereen wacht op elkaar, wat problematisch is, vooral gezien de urgentie van de verduurzamingsopgave en de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie. Het wachten op elkaar vormt een groot probleem en bemoeilijkt de noodzakelijke verduurzamingsmaatregelen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het lang verwachte inflatiecijfer in de Verenigde Staten werd gisteren bekend. In juli lag het op 2,9 procent, dat is 0,2 procentpunt hoger dan een maand eerder. Een beperkte stijging, maar de opluchting is verbazingwekkend, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  Die opluchting komt louter voort uit het feit dat inflatie wat lager is dan wat men had verwacht, zegt Mujagic Een inflatie van 2,9 procent in juli, dat was even hoog als in juni. ‘En als je naar de kerninflatie kijkt; 3,2 procent en ook weer even hoog als in juni. Er wordt nu een gedaan alsof er niks aan de hand is en de inflatie definitief op weg is naar 2 procent. Er is geen enkele reden om dat aan te nemen, dus ik begrijp die opluchting eerlijk gezegd niet zo.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

We bevinden ons in economisch rare tijden: normaal gesproken merken mensen aan afnemende baanzekerheid dat de economie krimpt. Maar bij de krimp van de afgelopen kwartalen was daar bijzonder weinig van te merken, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Iedereen die kan of wil werken is eigenlijk al aan de slag.’  Dat de spanning op de arbeidsmarkt wat afneemt, wil volgens Mujagic nog niet zeggen dat mensen zich meer zorgen maken over hun baan. ‘Het is heel moeilijk om een gevoel van een bijna-recessie te hebben als je geen zorgen over je baan hebt én je je loon met 6 à 7 procent ziet stijgen.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsproductiviteit in Nederland is de afgelopen tien jaar aanzienlijk minder is gegroeid dan in de decennia daarvoor. Sterker nog, vorig jaar was sprake van een krimp. Econoom Edin Mujagic noemt zes redenen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Naar aanleiding van de grote onrust op de beurzen van de afgelopen week, heeft de voorzitter van de Federal Reserve in Chicago gezegd dat als de Amerikaanse economie verslechtert, de centrale bank het zal ‘oplossen’. Dat wil zeggen: de rente verlagen. ‘Eigenlijk is dat heel raar, want centrale banken hebben als een van de enige taken om te zorgen dat de inflatie laag is’, zegt econoom Edin Mujagic. ‘En de inflatie is overal te hoog.’ Wanneer je met enige afstand naar deze gang van zaken kijkt, zie je volgens Mujagic dat hier eigenlijk sprake is van een soort ‘overgave van de centrale bank’. ‘Je moet als centrale bank de markten leiden, en je bent ze nu eigenlijk aan het volgen.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na een flinke daling op vrijdag en maandag zagen we gisteren weer herstel op de beurzen. Econoom Edin Mujagic verwacht dat we dit soort plotselinge dalingen en stijgingen de komende tijd vaker gaan meemaken. ‘Historisch gezien blijkt dat de kans klein is dat het blijft bij de turbulentie die we hebben gezien.’ Mujagic noemt daarvoor twee redenen. Allereerst omdat in het verleden vrijwel altijd is gebleken dat na dalingen van meer dan 10 procent op een dag, de rust in de weken daarna niet direct terugkeert. ‘En specifiek voor nu: de beurs was de afgelopen maanden gepositioneerd op een soort ideaal scenario in de wereld, namelijk dat de inflatie bijna vanzelf richting de 2 procent zoekt, de economie blijft groeien en er geen nare dingen gebeuren. De afgelopen dagen is er toch wat onzekerheid in geslopen over of het allemaal zo ideaal zal gaan lopen.  Als daar onzekerheid over ontstaat, leert de ervaring dat die niet heel snel wegebt.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

De grote vraag is momenteel of er wel of niet sprake is van een recessie in de Verenigde Staten. Maar dat is eigenlijk een hele rare zorg, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Uit het verleden blijkt dat de VS grofweg elke tien jaar een economische recessie meemaken. We hebben er eentje gehad in 2020, maar die telt eigenlijk niet mee want die was ingegeven door de pandemie. Dus als je het zo bekijkt is de tijd rijp voor een periode van lagere groei.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.