De Ongelooflijke Podcast

Het is een van de grootste mysteries van de wetenschap: wat is bewustzijn en waar komt het vandaan? Is het gewoon een hersenfunctie of zijn wij méér dan ons brein? Als cognitief neurowetenschapper kraakt Jacob Jolij al twintig jaar zijn hersenen over dit onderwerp en hij stuit met zijn experimenten op de ene verbazing na de andere. Het zet hem ook aan het denken over religie. Hij schrijft over bewustzijn als een onderwerp dat 'zo ongrijpbaar is en tegelijkertijd zo dicht bij onszelf, dat de grens tussen wetenschap en geloof er flinterdun is'. Perfect onderwerp voor De Ongelooflijke dus. Het boek van Jacob Jolij heet 'Wat is bewustzijn nou eigenlijk?' en David Boogerd spreekt hem samen met vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Precies een week nadat Hamas de aanval opende op Israël, staan we nu mogelijk aan de vooravond van één van de grootste Israëlische operaties in 50 jaar - de inval van Gaza. Wat staat Israël, Gaza en de rest van de wereld te wachten? Slaat Israëls tegenoffensief niet om in wraak? En hoe is het om nu in Gaza te zijn? We bespreken het met Jan van Benthem, historicus en buitenlandcommentator van het Nederlands Dagblad. Hij heeft contacten aan Israëlische en Palestijnse zijde en weet bizar veel over dit conflict, zoals je in een vorige aflevering hebt kunnen horen. Bovendien heeft hij twee keer een ontmoeting gehad met Hamas, waarvan één keer bepaald niet vrijwillig. Wat wil Hamas nu eigenlijk? Wat is hun ideologie? Is Hamas inmiddels niet ISIS 2.0?  Het komende uur proberen we orde te scheppen in de geopolitieke, historische en religieuze chaos. David Boogerd in gesprek met Jan van Benthem en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

In deze bonusaflevering* bespreken we de interessante geschiedenis én actuele urgentie van demonstraties en burgerlijke ongehoorzaamheid. We zagen de afgelopen tijd Extinction Rebellion dagelijks de A12 blokkeren. Schijnbaar met resultaat want gisteren nam de Tweede Kamer een motie aan voor het afbouwen van 'fossiele subsidies'. Eerder blokkeerden de boeren supermarkten en distributiecentra, en in corona waren de demonstraties ook legio. Wanneer kom je in opstand? En wat is een goede, legitieme reden om burgerlijk ongehoorzaam te zijn? We openen weer de schatkist van de geschiedenis én religie met Beatrice de Graaf, professor internationale en politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, en theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. * Deze aflevering is opgenomen vóór de aanval van Hamas op Israël en zou eigenlijk afgelopen zondag zijn uitgekomen. Maar door de actualiteiten kozen we ervoor om zondag een gesprek te voeren over de aanval op Israël (te horen in afl. 161).

Het was een gitzwarte dag in de geschiedenis van Israël. 50 jaar na het uitbreken van de Jom Kippoeroorlog, begeeft Israël zich opnieuw in een staat van oorlog. In deze aflevering bespreekt David Boogerd met generaal buiten dienst Mart de Kruif en Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam, de grootschalige aanval van Hamas op Israël. Een aanval die bloederig en onverwachts was, maar... niet toevallig, zo stelt De Kruif. Want vrijwel alles in dit conflict hangt aan elkaar van geopolitieke, historische én religieuze aspecten. Volgens Wallet maakt de religieuze dimensie het conflict onverzettelijk en onvoorspelbaar en is de aanval de opmaat naar ergere escalatie. Hoe heeft dit kunnen gebeuren, in het militair superieure Israël? En wat betekent deze escalatie voor Israël, de Palestijnen en de rest van de wereld?  David Boogerd in gesprek met generaal buiten dienst Mart de Kruif (ook bekend van de podcast 'Veldheren') en Bart Wallet, hoogleraar vroegmoderne en moderne joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Voor meer verdieping, zie: aflevering 143 van De Ongelooflijke Podcast: Wat je moet weten over 75 jaar Israël en het conflict met de Palestijnen (met Jan van Benthem en Stefan Paas). (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/91258/143-wat-je-moet-weten-over-75-jaar-israel-en-het-conflict-met-de-palestijnen-met-jan-van-benthem-en-stefan-paas)

We hebben meer kennis dan ooit, maar steeds minder waarheid. Hoe kan dat? Rob Wijnberg is filosoof en oprichter van De Correspondent, die nu 10 jaar bestaat. Hij schreef een hoopgevend boek - Voor ieder wat waars - maar het is ook behoorlijk kritisch: op de media én op religie die volgens hem mede debet is aan een negatief, wantrouwend mensbeeld. Daar moeten we vanaf, vindt Rob Wijnberg. Hij wil dan ook het vooruitgangsgeloof nieuw leven inblazen, en eindigt zijn boek - geheel tegen de traditie in van deze podcast - haast euforisch positief. Maar is dat optimisme gegrond? En gaat zijn vooruitgangsgeloof niet gepaard met het te negatief afschilderen van de geschiedenis? Bijvoorbeeld als hij stelt 'dat het christendom eeuwenlang wetenschap verbood'. Waar is dat op gebaseerd? David Boogerd in een bevlogen en prikkelend gesprek met Rob Wijnberg en theoloog Stefan Paas, professor aan de Vrij Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

In deze aflevering dompelen we ons onder in de bakermat van religie die we het Midden-Oosten noemen. En we doen dat met journalist en BNNVARA-documentairemaker Sinan Can. Hij maakte confronterende programma's over IS, Afghanistan en andere conflictgebieden maar hij maakte ook een serie over de paradijzen van het Midden-Oosten. Hij kent dus zowel de Hof van Eden als het kalifaat. Hoe is het om "de hel" te zien? Wat leert het je over de mens? En heeft Sinan niet een hekel gekregen aan religie na wat hij allemaal heeft gezien?  David Boogerd in gesprek met Sinan Can en vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Een gesprek over een beladen maar o zo belangrijk onderwerp: de dood, en dan in het bijzonder euthanasie. Het is een thema dat altijd heftige debatten oproept, omdat wereldbeelden op elkaar lijken te botsen. Wat is heilig: autonomie of het leven? Te gast is Els van Wijngaarden, zij is zorgethicus en onderzoeksleider van het Radmoudumc. Zij deed als eerste wereldwijd onderzoek naar het fenomeen 'voltooid leven', waarbij mensen aanspraak mogen maken op euthanasie als zij hun leven voltooid achten, ook als er geen medische reden is. Van Wijngaardens onderzoek haalde de voorpagina's van de kranten en had grote invloed in politiek Den Haag. Is onze angst voor ouder worden en sterven terecht? Staan we met euthanasie op een hellend vlak waarij er steeds meer mag en leven steeds minder heilig wordt? Waarom noemt Van Wijngaarden euthanasie een 'seculier sacrament'? Aanleiding voor dit gesprek is een mail van een van onze luisteraars, Tamar: Ik ben huisarts en worstel met de vragen van patiënten over einde van het leven, euthanasie. Enerzijds wil ik mijn patiënten niet teleurstellen en volgens onze vakorganisatie KNMG heb ik zelfs de plicht om een collega te zoeken die wel een euthanasieverzoek wil inwilligen tegenover mijn eigen ideeen. Ik zou graag een podcast hierover zien. Zeker in deze geseculariseerde samenleving heb ik soms meerdere keren per week een verzoek ‘dat het leven klaar is en of ik een spuitje wil geven’. David Boogerd in gesprek met Els van Wijngaarden en vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

De New York Times noemde hem als ontdekker van een nieuwe natuurwet. De bekende acteur Morgan Freeman had naar eigen zeggen 'een fascinerend interview' met hem voor National Geographic. Onze gast is Ard Louis, een van de Nederlandse topwetenschappers. Hij groeide op in de Afrikaanse jungles van Gabon - met een chimpansee als broertje - en is nu hoogleraar Theoretische Natuurkunde aan de prestigieuze Oxford University. Wat een verhaal. Ard doet onderzoek naar de diepste gronden van hoe het universum en leven werkt, en daarin stuit hij op diepe mysteries en grote schoonheid. Wat zegt dat? Betrapt hij de hand van een Schepper? Of zijn religie en wetenschap in conflict met elkaar?  David Boogerd gaat in gesprek met Ard Louis en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

'Het CDA-denken is springlevend', kopte NRC vorige week. Misschien staan we wel aan de vooravond van een christendemocratische lente. Ten minste als je de nieuwe partij van Pieter Omtzigt en het BBB van Caroline van der Plas meerekent, want het CDA zelf lijkt nog niet echt te profiteren. Hoe kan dat? Zien we met de nieuwe lijsttrekker Henri Bontenbal ook echt een nieuw CDA? En zo ja, wat was er dan precies mis met het 'vorige' CDA? We staan als samenleving op een kruispunt', zegt Bontenbal. Er staat dus veel op het spel, en in deze Ongelooflijke Podcast vertelt hij wat zijn verhaal is voor Nederland. Bontenbal ziet een onbehagen en verweesdheid in onze samenleving die hij wijt aan twee jaartallen: 1968 en 1989. Maar kan de politiek daar wel een antwoord op bieden? En hoe belangrijk is de C van het CDA daarin David Boogerd in gesprek met Henri Bontenbal en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.

Filosofie is overal, in alle hoeken van de samenleving: muziek, kunst, pornografie en de keuken. Dat stelt onze gast Ger Groot, die je en passant meeneemt in een enerverende stoomcursus langs de belangrijkste moderne filosofen. In zijn boek 'De geest uit de fles' stelt Groot dat de geschiedenis van de moderne filosofie één lange worsteling is met de erfenis van religie. Een worsteling die we nog niet te boven zijn gekomen, ook omdat na 'de dood van God' van Nietzsche nog de filosofische 'dood van de mens' volgde. Dat klinkt abstract, maar het raakt aan hot topics van vandaag als gender, feiten en waarheid. Groot legt het allemaal kraakhelder uit. Hij doceerde ruim twintig jaar filosofie aan de universiteiten van Rotterdam, Nijmegen en Amsterdam maar je kan hem ook kennen als columnist van Trouw. Dat was hij meer dan 10 jaar.   Ger Groot is atheïst, maar dan wel een katholieke atheïst - hoe zit dat?  David Boogerd bespreekt met Ger Groot en vaste gast en theoloog Stefan Paas - professor aan de VU in Amsterdam en de TU in Utrecht - hoe vier eeuwen filosofie ons menszijn heeft bepaald.