De Ongelooflijke Podcast

Het is misschien wel een van de grootste vragen die de mensheid zich ooit gesteld heeft: bestaat God?  Op het NPO Podcast Event kruisten twee filosofen die eerder veel indruk maakten in de Ongelooflijke Podcast de spreekwoordelijke degens: atheïst Stine Jensen (Erasmus Universiteit Rotterdam) en christen Emanuel Rutten (Vrije Universiteit Amsterdam). Stine gelooft niet in God want waarom houdt hij of zij zich dan zo verborgen? Emanuel ziet wél duidelijke aanwijzingen voor Gods bestaan. ' De vraag naar het bestaan van God is geen abstracte filosofische vraag', zegt Stine, het kan volgens haar zelfs een kwestie zijn van leven en dood. Een belangrijke vraag dus om nog eens bij stil te staan. In Tivoli Vredenburg sprak David Boogerd met filosofen Stine Jensen en Emanuel Rutten over God, 'finetuning', het lijden in de wereld en heel veel meer.

Hoe kan het dat ik alles bereikte wat ik altijd wilde, en mij diep van binnen toch leeg voel? Met die vraag opende Kiza Magendane zijn column in NRC (https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/24/geld-en-status-maar-de-ziel-niet-gevoed-a4071991). Hij reflecteert op de 15-jarige vluchteling uit Congo die hij was. Gevlucht voor de oorlog, hij had lijken in de straat zien liggen en de geur van de dood geroken. Maar die 15-jarige Kiza was wel gelukkig, en hij voelde rust. Nu is de bijna 30-jarige Kiza een schrijver, NRC-columnist en oprichter van de denktank het Progressief Café. Succesvol dus, maar hij voelt niet meer die rust. En niet meer dat geluk. Hoe kan dat? Welke rol speelt religie daarin? En hoe was het om als Afrikaanse christen aan te komen in een land dat 'God dood had verklaard'?  David Boogerd voert een gelaagd en openhartig gesprek met Kiza Magendane en uiteraard theoloog - en in deze aflevering staat hij ook op als goeroe - Stefan Paas.

De middenklasse in Nederland wordt steeds intoleranter en radicaler, dat stelt schrijver en jurist Roxane van Iperen in haar essay 'Eigen Welzijn Eerst'. Roxane is mede dankzij haar columns en veelgeprezen boek ''t Hooge Nest' uitgegroeid tot een belangrijke stem in het publieke debat. Ook was ze in 2021 een van de Zomergasten. In haar nieuwste essay beschrijft ze een middenklasse die zoekende is en daardoor steeds vaker uitkomt bij radicale en egoïstische denkbeelden. Zelfs goedwillende yogamoeders delen tegenwoordig antisemitische complottheoriëen op instagram. Van het progressieve en tolerante Nederland, is niet veel meer over, zegt Roxane. Hoe komt dat? En speelt religie daarin een rol? Lekker cultuurbeschouwen dus, daar houden we van bij de Ongelooflijke Podcast. David Boogerd spreekt Roxane van Iperen en vaste gast theoloog Stefan Paas.

Engelstalige gasten doen we alleen als het een gast van de absolute buitencategorie is, en dat is in deze aflevering zeker het geval: Miroslav Volf. Een wereldberoemd theoloog en waarschijnlijk een van de meest wijze mensen die op deze aarde rondloopt. Hij is heboren en getogen in communistisch Yoegoslavië, dat later verscheurd werd door een bloederige burgeroorlog. Miroslavs vader was voorganger in een Pinksterkerk en als gezin waren ze een piepkleine minderheid in een overwegend orthodoxe, katholieke en atheïstische omgeving. Het zijn evaringen die Miroslav hebben getekend. Maar het heeft hem ook vooral aangezet om na te denken over grote thema's: oorlog, verzoening, vrede en de rol die religie daarin speelt. Maakt religie oorlogen erger? Hoe zorg je ervoor dat je de vijand niet gaat haten? En moet je iemand als Poetin willen vergeven?  Toepasselijke vragen nu de oorlog in Oekraïne ruim 100 dagen oud is. David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas spreken professor Mirosolav Volf van de prestigieuze Yale-universiteit over oorlog, religie en vergeving.

Op zijn 13e las hij 'de Antichrist' van Nietzsche en had hij een hekel aan het christelijke geloof. Nu is hij de hoofdredacteur van het Katholiek Nieuwsblad: Anton de Wit. Journalist, schrijver en een van de meest prikkelende en vermakelijke denkers van nu. Bij een gesprek met Anton weet je dat je aan het denken wordt gezet, maar dat er ook wordt gelachen. Zo ook in deze aflevering, die gaat over de dunne lijn tussen geloof en bijgeloof.  Want, hoe kijkt Anton als katholiek naar de heiligverklaring van mensen, zoals onlangs de Nederlander Titus Brandsma? Hij werd heilig verklaard nadat een Amerikaanse pater plotseling genas van huidkanker toen hij de habijt van Titus Brandsma aanraakte. Is dit niet gewoon bijgeloof? Kan je dit serieus nemen?  Anton de Wit denkt ook dat de aanhoudende secularisatie niet leidt tot minder geloof in God of goden, sterker nog: dat wordt alleen maar meer. En heiligen en relieken hebben daar een belangrijke rol in te spelen volgens hem.  David Boogerd en vaste gast, theoloog  Stefan Paas, spreken Anton de Wit over zijn bekering, wonderen, heiligen en heidendom.

Of het nou gaat om de oorlog in Oekraïne, de stijgende inflatie of het klimaatprobleem: veel ogen zijn nu gericht op Europa, of specifieker: de Europese Unie. De EU zal een cruciale rol moeten gaan spelen in de grote problemen van deze tijd. Sinds de oorlog in Oekraïne wordt er veel gesproken over Europese waarden als vrijheid, solidariteit en democratie. Maar waar komen die waarden vandaan? Historicus en theoloog Clemens van den Berg heeft daar onderzoek naar gedaan en zag een kerkelijke beweging aan de oorsprong staan van deze Europese waarden en eigenlijk ook van 'het Europese project' zelf. De Europese geschiedenis is veel gelaagder en interessanter dan de saaie verdragen die vaak genoemd worden, en het is ook actueler. Clemens promoveerde een dag na de Russische inval in Oekraïne waardoor zijn onderzoek gelijk een urgente lading kreeg. David Boogerd spreekt Clemens van den Berg samen met een van de vaste gasten van de Ongelooflijke Podcast historicus Beatrice de Graaf.

Deze Ongelooflijke Podcast staat in het teken van schoonheid en architectuur. Want hoe onze steden, dorpen en gebouwen eruit zien zegt véél over onze cultuur, en zelfs over onze religie of het gebrek daaraan. Dit thema is misschien wel relevanter dan ooit nu er de komende jaren een miljoen woningen in Nederland gebouwd moeten gaan worden. Hoe bouw je iets met eeuwigheidswaarde? Iets wat waarachtig is? Daar denkt onze gast veel over na: toparchitect Floris Alkemade. Tot vorig jaar was hij Rijksbouwmeester, ook wel Architect des konings genoemd, en hij won onlangs de prestigieuze Rotterdam-Maaskantprijs voor zijn oeuvre. Alkemade liet onlangs bij Zomergasten al zien dat hij op een fantastische manier architectuur met dieperliggende thema's kan verbinden, en dat doet hij dus ook in deze podcast. David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas spreken Floris Alkemade over 


schoonheid, de waarachtigheid van Almere, zijn fascinatie voor de Bijbel en over Alkemades betrokken bij de werderopbouw van de Oekraïnse stad Charkiv die vernietigd is door de oorlog.

Hij is geniaal, revolutionair en de grootste maatschappijhervormer aller tijden: Mozes. De bekende profeet en leider die een centrale rol speelt in de Torah, de Bijbel én de Koran. Veel westerse verworvenheden hebben we aan hem te danken, althans dat zegt Herman van Praag in zijn nieuwe boek 'Mozes' nalatenschap'. Herman van Praag is een grootheid in de psychatrie. Hij was professor in Groningen, Utrecht, Maastricht en New York. Hij is geridderd en kreeg veel internationale onderscheidingen voor zijn baanbrekende werk in de biologische psychiatrie. In de jaren '60 was hij namelijk een van de eersten die de chemische stofjes in de hersenen betrok bij psychiatrisch onderzoek - iets wat nu mainstream is geworden. 
Hij ziet de hersenen als een mirakel en reden tot diepgaande verwondering.  Van Praags nieuwste boek gaat over de oorsprong van mensenrechten, een thema dat moeilijk los te zien is van zijn eigen geschiedenis. Van Praag is 92 jaar en heeft als Joodse jongen in de Tweede Wereldoorlog aan den lijve ervaren waar het vertrappen van mensenrechten toe kan leiden: drie jaar zat hij in Duitse concentratiekampen.  Journalist David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas spreken Herman van Praag over Mozes, mensenrechten, oorlog, het mysterie van de hersenen en of religie een psychische afwijking is, zoals Sigmund Freud betoogde.

'God, Nederland en Oranje' zo luidt de bekende protestantse wapenkreet. Een kreet die ook laat zien dat natie en religie nogal eens hand in hand gaan met elkaar. Op deze koningsdag staan we stil bij nationalisme. Een begrip met een boeiende geschiedenis, maar ook met een actuele urgentie zoals de oorlog in Oekraïne laat zien. En juist als we kijken in die geschiedenis, lijken Poetin en de Russen misschien wel meer op ons dan we zouden denken. Want er was een tijd, nog niet eens zo heel lang geleden, dat in Nederland bijna net zo werd gedacht als Poetin nu doet. Onversneden nationalistisch, vaak ook met een flink vleugje religie. En hoe kan het dat nationalistische partijen in Europa zo prominent zijn geworden Van de PVV in Nederland tot Marine le Pen die in Frankrijk bijna de presidentsverkiezingen won. Is dat los te zien van secularisatie?  David Boogerd bespreekt het met jullie favoriete podcastduo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas.

Hij was een van de eerste gasten die we ooit voor de Ongelooflijke Podcast benaderden: Joris Luyendijk. Bestssellerauteur, journalist en religieus antropoloog. In zijn nieuwe boek 'De Zeven Vinkjes, hoe mannen zoals ik de baas spelen' laat hij zien hoe een kleine percentage bevoorrechte mannen, die nooit gediscrimineerd of achtergesteld worden, de dienst uitmaken in ons land. Joris Luyendijk behoort zelf tot die groep, net als alle andere witte, autochtone heteromannen uit een goed milieu met een VWO- en universiteitsdiploma aan de muur. Dat zijn de zeven vinkjes. Maar wat veel mensen niet weten is dat Joris Luyendijk eigenlijk religie ook als vinkje zag, of beter gezegd: het niet hebben van een religie. Waarom zet dat je op voorsprong? En waarom maakt hij zich als niet-gelovige zorgen over de weerbaarheid van een steeds ongeloviger Nederland?  David Boogerd gaat samen met vaste gast theoloog Stefan Paas in gesprek met Joris Luyendijk.