Toekomst voor Natuur

Dieren gebruiken medicijnen. Niet op doktersrecept, maar doordat ze op zoek gaan naar medicijnen in de natuur. Hoe doen dieren dat? En wat betekent dat voor onze kijk op natuur? Anthonie spreekt hierover met Jaap de Roode, hoogleraar aan de Emory University in Atlanta (Verenigde Staten). Jaap werkt sinds 2005 in de Verenigde Staten en onderzoekt monarchvlinders en hun verdediging tegen parasieten. Zijn onderzoek brengt fascinerende nieuwe inzichten met verstrekkende gevolgen. Want ‘zelfs’ vlinders, hoe klein ze ook zijn, kiezen voor geneesmiddelen als ze met ziekte en parasieten geconfronteerd worden. Hoe werd dat ontdekt? En wat hebben chimpansees daarmee te maken? Van mussen die sigarettenfilters in hun nesten verwerken tot honingbijen die hun nesten bekleden met een gewild goedje, Jaap geeft in deze aflevering talloze fascinerende voorbeelden van dieren die genezen door de natuur. Maar dat komt voor deze dieren wel met een prijs. Tot slot spreken we ook over het zijn van wetenschapper in de Verenigde Staten in 2025. Hoe is dat? En wat betekent deze politieke situatie voor de rol van Jaap?Jaap tipt ‘Darwin in de achtertuin’ van Menno Schilthuizen. Menno was eerder te gast in aflevering 84. Anthonie tipt het nieuwe boek van Jaap, ‘Dokters van nature’, waarin veel meer verhalen staan over dieren die zichzelf genezen.Wil je nog meer inspiratie opdoen met hoopgevende verhalen over natuur? En wil je ervaren hoe je natuurverhalen kunt gebruiken om meer voor natuur te betekenen? Kom dan naar Toekomst voor Natuur Live, op maandagmiddag 22 september in Wageningen. Reacties op deze aflevering zijn welkom via onze socialemediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Gaan Defensie en natuur samen? Een urgente vraag in het licht van de geplande uitbreidingen van Defensie en de NAVO-top in Den Haag. Daarom spreek Anthonie in deze aflevering met Hans van Gasteren en Marijn Teunizen, ecologen bij de Luchtmacht. Zij zijn ondermeer verantwoordelijk voor het voorkómen van vogelaanvaringen op acht militaire vliegvelden in Nederland. Hoe gaat dat in zijn werk? En hoe balanceren zij tussen bijzondere natuurwaarden en vliegtuigen? Ook spreken we in deze aflevering over de luchtmachtradar, die onverwachte natuurgeheimen ontrafelt.De leestip van Marijn is ‘Oude wijze honden’ van Elly Radinger. Hans tipt ‘Darwin in de achtertuin’ van Menno Schilthuizen. Voor in de agenda: op maandagmiddag 22 september gaat Toekomst voor Natuur Live  in Wageningen! Meer infoen het programma staat hier, je reserveert je ticket hier. Een middag vol inspiratie en ontmoeten!Reacties op deze aflevering zijn welkom via onzesociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.socialop Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Eindeloos stilzitten, kijken en vastleggen. Het geduld van enkele beroemde Nederlandse veldbiologen leidde in de 20e eeuw tot een nieuwe wetenschap: de ethologie. Eén van hen, Niko Tinbergen, won er in 1973 zelfs de Nobelprijs voor fysiologie mee. Wie was Niko Tinbergen? En hoe ontstond de gedragsbiologie, deze nieuwe wetenschap? Anthonie spreekt daarover met Roelke Posthumus, zelf ook gedragsbioloog en auteur van verschillende boeken waaronder het onlangs verschenen boek Scherpstellen. Waarom was het werk van Niko Tinbergen en zijn vrienden zo baanbrekend? En waarom is dat nu in tijden van Trump en Poetin zo relevant? De vier vragen van Niko Tinbergen kunnen helpen om het gedrag van autocraten in een groter plaatje te plaatsen. Niko Tinbergen was geen solist. Zijn ideeën ontstonden in stimulerende discussies met vrienden en collega-wetenschappers. In deze aflevering brengen we een ode aan leermeesters, buiten spelen en creativiteit die tot verbluffende inzichten leidt. Ook spreken we over de storm van protest die losbarstte na de rede van Niko Tinbergen toen hij zijn Nobelprijs in ontvangst nam. Het heeft alles te maken met autisme. Dit is deel twee van de serie Groene schouders, over bijzondere mensen en momenten in anderhalve eeuw natuurbescherming. De leestips van Roelke zijn ‘Pelgrim langs Tinker Creek’ van Annie Dillard en ‘Reizen zonder John’ van Geert Mak. Anthonie tipt het boek ‘Scherpstellen’ van Roelke.Reacties op deze aflevering zijn welkom via onze socialemediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Keer op keer is er natuurverlies, ondanks alle actie en beleid. Hoe komt het dat we de doelen voor biodiversiteit, klimaat en water niet halen? Volgens Bas Breman, onderzoeker aan Wageningen Universiteit en Research, komt dat doordat we een groter verhaal over onze natuur missen. Anthonie kwam hierover in contact met Bas, ze raakten in gesprek en zetten dat gesprek nu via Toekomst voor Natuur voort. Waarom is er zo’n behoefte aan een groter verhaal? En hoe komt het dat het bestaande verhaal over natuur niet toereikend is? Welke verhalen vertelt Bas zelf over natuur? In de zoektocht naar nieuwe verhalen over onze natuur is er een speciale rol weggelegd voor podcast Toekomst voor Natuur. Bas en zijn collega’s analyseerden de gesprekken in de eerste 53 afleveringen van de podcast. Wat valt hen op? Welke bouwstenen levert dat op voor nieuwe perspectieven op natuur? We staan ook stil bij de turbulente tijden waarin we leven. Hoe moeten we omgaan met geopolitieke spanningen en pogingen om Europees en nationaal biodiversiteitsbeleid te verzwakken?Wil je doorpraten over dit onderwerp, inspiratie opdoen enbijdragen aan verandering? Toekomst voor Natuur zet een nieuwe stap, want we gaan live! Kom maandagmiddag 22 september 2025 naar het event Toekomst voor NatuurLive in Wageningen, georganiseerd door De Vlinderstichting en Wageningen Universiteit & Research. Meer informatie lees je op deze pagina en je reserveert hier je ticket. Wees er snel bij, want er is beperkt plaats! In deze aflevering hoor je een kort fragment van ‘Tree, tree’van Nynke Laverman. Je vindt de hele track hier, © Nynke Laverman.De leestips van Bas zijn ‘Het ministerie voor de toekomst’ van Kim Stanley Robinson en ‘Het vogelhuis’ van Eva Meijer. Wil je reageren op deze aflevering of jouw natuurverhaal delen? Je bereikt ons op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

De stad lijkt op de binnenkant van een mierennest. Overal krioelen mensen. Er wordt gebouwd, er is dynamiek. Menno Schilthuizen ziet de stad niet meer als treurig decor maar als veerkrachtig ecosysteem. Hoe komt hij tot die conclusie? En welke rol spelen burgerwetenschappers daarbij? Anthonie spreekt Menno in deze aflevering zijn fascinatie voor kleine natuur, zijn nieuwe boek ‘Darwin in de achtertuin’ en over de revolutie die burgerwetenschap in de biologie ontketent. Waarom speelt juist burgerwetenschap zo’n grote rol? En wat heb je nodig om zelf als burgerwetenschapper natuur te bestuderen? We spreken over leermeesters, de paradox van de stad en vier karaktereigenschappen van stadsnatuurbescherming. We ontdekken de duizelingwekkende soortenrijkdom van het ‘regenwoud op de stoep’ en komen tot de conclusie dat kleine gebiedjes ontzettend waardevol zijn voor de biodiversiteit. De leestip van Menno is ‘Privileged hands’ van Geraat Vermeij, een oorspronkelijk Nederlandse bioloog dieondanks zijn blindheid grootse ontdekkingen doet. Anthonie tipt het nieuwe boek van Menno, ‘Darwin in de achtertuin’. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 44 over de Duinen van Voorne met Rolf Roos, waarin gesproken wordt over het keveronderzoek van Menno dat hij na 40 jaar herhaalde. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn vanharte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

De Noordzee is een industriegebied geworden. Windmolens, datakabels, scheepvaart, olie- en gaswinning, visserij: de belangen zijn groot. Hoe kunnen we de Noordzee weer als levend ecosysteem behandelen? En waarom is dat zo moeilijk? Anthonie spreekt daarover met zeebioloog Emilie Reuchlin, oprichter en directeur van Stichting Doggerland. Het ecosysteem van de Noordzee staat sterk onder druk. Er is niet één vierkante meter waarop het zeeleven vrij is van alle schadelijke activiteiten. Wat doet dat met Emilie, waar put ze hoop uit? Emilie vertelt over de rechtszaken die ze met haar stichting Doggerland aanspant tegen de overheid. Wat staat er op het spel en wat wil ze ermee bereiken? We bespreken drukfactoren zoals windmolenparken en visserij en ontdekken hun schadelijke effecten. Ook werpen we de blik vooruit. Hoe wordt de Noordzee weer wild? Aan de hand van elke letter uit het woord ‘Rewild’ schetst Emilie een gedurfde nieuwe toekomst voor de Noordzee.Emilie tipt ‘In gesprek met de Noordzee⁠’ van Arita Baaijens en ‘Grayson’ van Lynne Cox.  We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 over natuuramnesie met Marc Argeloo.Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van hartewelkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Achter paardenbloemen gaat een wereld vol variatie en verhalen schuil. Wat zijn paardenbloemen eigenlijk voor planten? En welke verhalen vertellen ze over onze natuur? Anthonie spreekt hierover met Karst Meijer, botanicus en oprichter van het Herbarium Frisicum en Erik van den Ham, fotograaf en curator van Herbarium Frisicum . Karst en Erik zijn beide auteur van de kersverse Veldgids paardenbloemen. Waar veel mensen ‘een paardenbloem’ zien, zien Karst en Erik meer dan 150 verschillende soorten. Hoe is die grote variatie ontstaan? En hoe zijn ze zelf paardenbloemenliefhebber geworden? We bespreken waarom de veldgids er moest komen, hoe je die kunt gebruiken en waar je moet beginnen met het kijken naar paardenbloemen. Hoe komt het dat ze zo achteruit zijn gegaan? En wat kunnen we daaraan doen? Karst tipt het boek ‘Uitgestorven - Op plantenjacht rond de wereld’ van Maarten Christenhusz en Rafaël Govaerts.De leestips van Erik zijn ‘De kikkerkamasutra’ van Kees Moeliker en het antiquarische ‘Folklore van wilde planten’ van Philippe van Wersch.Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van hartewelkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

De lokroep van de wildernis heeft al velen getrokken. Filosofe Linde De Vroey was als kind betoverd door wilde natuur. Ze vond die betovering tijdens de pandemie weer terug toen ze met haar handen in de aarde werkte op een biologische boerderij. Het bracht haar op het spoor van rewilding, waarnaar ze promotie-onderzoek verricht. Anthonie spreekt met Linde over haar filosofische zoektocht naar de essentie van rewilding en wildernis. Hoe heeft het denken over de wildernis zich in de afgelopen anderhalve eeuw ontwikkeld? En wat is de invloed van de plaats en culturele context? We bespreken dit aan de hand van drie gebieden: Yellowstone National Park als grondlegger van het concept wildernis in de 19e eeuw, de Oostvaardersplassen als Europees icoon van wildernis met alle controverse die volgde en de Schotse Hooglanden waar de baseline voor verwildering afwijkt van veel andere plaatsen. We bespreken de rol van de mens en de ruimte die Linde ontdekt in de diverse visies op rewilding. Linde bezocht deze gebieden zelf. Hoe heeft ze dat ervaren? En strookte dat met haar verwachtingen van wildernis? In de synthese zien we waarom de tuin zo’n centrale plaats heeft in het herstel van de relatie tussen mens en omgeving. Ook staan we stil bij de bruikbaarheid van de begrippen ‘nederigheid’ en ‘wilde dienstbaarheid’ voor verwildering. Tenslotte zien we welke plaats wildernis kan hebben in de Lage landen en hoe wij daaraan kunnen bijdragen.Op 1 april verschijnt het boek Verwilderen bij UitgeverijErtsberg, waarin Linde haar zoektocht naar wildernis en de grens tussen cultuur en natuur prachtig beschrijft. Anthonie las Verwilderen en geeft het als leestip mee aan luisteraars van Toekomst voor Natuur.Linde geeft twee leestips. ‘A sand county almanac’ van Aldo Leopold, onlangs in het Nederlands vertaald als ‘⁠Denken als een berg’. En ‘De levende berg’ van Nan Shepherd. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn vanharte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Vooral om te genieten, daarom heeft Kars een insectvriendelijke tuin. En natuurlijk om insecten te helpen. Hoe doe je dat eigenlijk, een tuin insectvriendelijk maken? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Kars Veling, projectleider bij De Vlinderstichting. Aan de hand van voorbeelden en verhalen uit zijn eigen tuin, neemt Kars je mee naar een tuin die een thuis wordt voor insecten. Waar moet je beginnen? We bespreken de vier V’s voedsel, veiligheid, voortplanting en verspreiding, bekend van aflevering 69 met Marijn Nijssen. Hoe geef je die v’s vorm in je tuin? Met welke soorten planten? En maakt het dan uit of het inheemse of uitheemse planten zijn? We bespreken de verrassende gevolgen van een vijver en lopen tenslotte enkele veelgehoorde bezwaren tegen een insectvriendelijke tuin langs. Dansen in het groen, wie wil dat nou niet?Kars tipt ‘Geroezemoes in het gras’ van Dave Goulson. Ook tipt hij de presentatie over waardplanten (pdf) die Wankja Ferguson maakte voor de Landelijke Dag van De Vlinderstichting op 1 maart 2025. Anthonie tipt een handige Britse database waarin je kunt zoeken op welke insecten van een plantensoort gebruik maken en andersom welke plantensoortendoor een insectensoort gebruikt worden.  Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van hartewelkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Ze worden vaak rampzalig afgeschilderd, maar zijn invasieve exoten dat ook? Hoe groot is hun impact en wat betekenen ze voor de toekomst voor natuur? In deze aflevering spreekt Anthonie met onderzoeker en invasieve exotenexpert Tim Adriaens van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. We bespreken hoe Tim in het exotenwerk terecht kwam, en wat hem aan de invasiebiologie fascineert. Tim leert ons dat een invasieve soort niet bestaat: het is geen intrinsiek soortkenmerk. Er is altijd een oorzaak waarom een soort zich invasief gaat gedragen. Meestal zijn wij dat zelf. We kijken in deze aflevering enkele soorten in de ogen en gaan na wat hun impact is op onze leefomgeving. Aziatische hoornaar, Amerikaanse rivierkreeften, Aziatische duizendknopen en de wasbeer: wat is hun effect en hoe kunnen we met hen omgaan? Ook duiken we in de Unielijst van inasieve exoten: hoe komt een soort daarop? En komt er nog uitbreiding van die lijst aan? Tim schetst ons het belang van het werk van Charles Elton, de godfather van de invasiebiologie. Voor de Lage Landen is Tim redelijk optimistisch over onze omgang met invasieve soorten. Het onderzoek loopt voorop, technieken voor detectie en opsporing worden steeds beter. En het helpt enorm dat er veel waarnemers met kennis zijn in de Lage Landen. En zelfs samenleven met invasieve exoten is soms mogelijk, als we de probleemgevallen maar goed signaleren en snel opvolgen. Kortom: invasieve soorten zijn een ecologisch experiment met grote gevolgen.Tim geeft drie leestips: de Informatiegids ‘Invasieve uitheemse soorten van de unielijst’ (pdf, 200p.), ‘TheEcology of invasions by animals and plants’ van Charles Elton en ‘De hemel verslinden’ van Poalo Giordano.Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.