Toekomst voor Natuur

Twee keer per jaar trekken grote aantallen trekvogels van hun broedgebieden naar hun overwinteringsgebieden en weer terug. Tijdens hun reis verbinden ze landen, continenten én hun bewoners. Welk beeld tekent zich af als we migratie bekijken als natuurlijk fenomeen? En hoe doen trekvogels dat, zulke grote afstanden afleggen zonder een druppel fossiele brandstof? In de laatste aflevering van 2024 spreekt Anthonie over deze en andere vragen met Theunis Piersma. Theunis is hoogleraar trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en founding director van Birdeyes. Hij is net terug uit Mauritanië voor enkele weken onderzoek aan wadvogels en het wad van Banc d’Arguin. Hoe is het om daar ‘onze’ lepelaars, kanoeten en andere trekvogels terug te zien? En hoe ziet de wereld eruit als we die door de ogen van deze trekvogels bekijken? Theunis is openhartig over zijn rol als onderzoeker. Hij is opgeleid om alles door de wetenschappelijke bril van evolutionaire processen en natuurlijke selectie als verklaringsmodel te bekijken. Maar hij komt er steeds meer achter dat een essentieel deel van de werkelijkheid dan ontbreekt. Hoe gaat hij hiermee om? En hoe kijken zijn vakgenoten hiernaar? Verder spreken we over geopolitieke spanningen in Europa en de rol van migratie, over de afwezigheid van Nederland op het internationale toneel, de grutto als verhalenverteller en nieuwe plannen voor spannend onderzoek. De leestip van Theunis is ‘Leven als een beest’ / ‘Being a beast’ van Charles Foster. In de aflevering hebben we het over twee van de boeken die Theunis heeft gemaakt, dat zijn ‘Sinagote’ over het levensverhaal van een lepelaar en ‘Zwaluwen van Gaast’ over huiszwaluwen. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Nachtvlinders zijn met 2400 soorten een belangrijke en veelzijdige insectengroep. Welke rol spelen nachtvlinders in ecosystemen? Hoe ontdek je ze en hoe gaat het eigenlijk met nachtvlinders? Anthonie spreekt in deze aflevering met Rik Wever, nachtvlindernerd en projectleider bij De Vlinderstichting. We spreken over BIMAG, monitoring van nachtvlinders door boeren en boerinnen en wat dat voor inzichten oplevert. Zijn er eigenlijk typisch agrarische nachtvlinders? Ook duiken we in de wereld van microvlinders, die vaak in bladeren van planten huizen. Moeten we daarom niet anders naar ‘dood blad’ kijken? En wat kunnen terreinbeheerders en tuinbezitters doen voor nachtvlinders? Rik geeft tips uit zijn eigen tuin en licht bovendien het tipje van de sluier voor nachtvlinders die je nu, in de winter, zelf kunt zien. Tenslotte vertelt Rik over nieuwe soorten die hij binnenkort verwacht. De leestip van Rik is het boek ‘Nachtvlinders. De nieuwe veldgids voor Nederland en Vlaanderen’ van Paul Warren en Martin Townsend. “Van zelf opzoeken leer je veel meer dan door beeldherkenning met een app!”, aldus Rik. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Er moet steeds vaker gemaaid worden door stikstofdepositie en klimaatverandering. Hoe doe je dat met zo min mogelijk schade aan insecten? In deze aflevering spreekt Anthonie over maaidilemma’s met Yavanna Aartsma, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research en Koen Verhoogt projectleider bij De Vlinderstichting. Zij publiceren binnenkort nieuw OBN-onderzoek naar de effecten van maaibeheer op insecten en manieren om maaischade te beperken. Waarom maaien we eigenlijk? En kun je niet veel beter de natuur haar gang laten gaan in plaats van te maaien? Het blijkt toch iets genuanceerder te liggen dan dat. Om graslanden te behouden is begrazing of maaibeheer nodig. Maar maaibeheer blijft de gemoederen bezighouden. Zo ontstond er recent discussie over klepelmaaien door de waterschappen. Waar gaat die discussie eigenlijk om? En hoe komen we eruit? Beheerders van graslanden, bermen, dijken en watergangen hebben verschillende mogelijkheden om maaibeheer zo gunstig mogelijk te laten uitpakken voor natuur. In deze aflevering bespreken we ze en geven we praktische tips. Ook gaan we in op innovaties aan maaimachines, die in het onderzoek op hun ecologische effectiviteit zijn beoordeeld. Wat komt daaruit? En hoe komen we verder met maaibeheer in de Lage Landen? Koen geeft ‘Waarom wespen rupsen hersenspoelen’ van Matt Simon als leestip. Yavanna tipt ‘De wesp’ van Seirian Sumner. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Landbouwtransitie is geen vies woord, maar bittere noodzaak. Dirk Lodewijk, CEO van Royal Koopmans is er helder over. Met een nieuw concept van duurzame tarwe uit Nederland verandert Koopmans de keten van akker tot bakker. Anthonie spreekt met Dirk over zijn drijfveren en de uitdagingen voor de landbouw- en voedselsector. Hoe draagt Koopmans bij aan verandering en waarom is duurzaam graan onderdeel van de oplossing? Wat verwacht Dirk van nieuwe landbouwplannen van een nieuwe Europese Commissie die in december aantreedt? We spreken over Nedertarwe, ambachtelijk brood, de oorlog in Oekraïne en het gebrek aan visie en daadkracht bij de overheid. De leestips van Dirk zijn ‘Food for thought’ van Kadir van Lohuizen en het artikel ‘Creating shared value’ van Michael Porter. Qua literatuur tipt Dirk: lees sowieso alles van John Irving en Tommy Wieringa. We vinden het leuk als je met ons deelt wat deze podcastaflevering je bracht. Of eerdere podcastafleveringen, dat mag natuurlijk ook. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Om natuur in het hart van mensen te krijgen hebben we verhalen nodig. Over verwondering, veerkracht en vooral: over hoe natuur ons raakt. Wie zijn die verhalenvertellers? En horen wij het verhaal nog wel wat de soorten zelf over onze landschappen vertellen? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Rik van der Linden, filmmaker en historicus. Rik besloot in 2020 zijn werk als filmmaker in dienst van de natuur te stellen. Wat bracht hem dat? En hoe gaat hij te werk? Twee films van Rik zijn vanaf 4 november te zien op het Wildlife Film Festival Rotterdam. De Verwonderaars is de openingsfilm van het festival. Het portretteert burgerwetenschappers en hun liefde voor natuur. Waarom doen ze dat? Voor de totstandkoming van de film Het Vergeten Leven van Nederland speelde Toekomst voor Natuur een cruciale rol. Het schetst de historische gelaagdheid van het landschap rond Rotterdam en de gevolgen van razendsnelle ontwikkelingen in de afgelopen decennia. Veel natuur verdween, en het bracht economische welvaart. Tegen welke prijs? En welke plek is er nu nog voor natuur? In deze aflevering zit een winactie voor kaarten van beide films, beschikbaar gesteld door het Wildlife Film Festival Rotterdam. Rik geeft een boekenplank aan leestips. Hij leest graag in drie sporen tegelijk. Over soorten dichtbij huis: ‘De spreeuw’ van Koos Dijksterhuis en ‘Insectenrijk’ van Aglaia Bouma. Over samenhang tussen soorten en ecosystemen: ‘Darwin in de stad’ van Menno Schilthuizen, ‘Atlas van Nederland in het Holoceen’ van Peter Vos en de Verkade-albums van Jac. P. Thijsse. Tenslotte filosofisch: ‘The web of meaning’ van Jeremy Lent en ‘Een vlecht van heilig gras’ van Robin Wall Kemmerer. Anthonie geeft ook een leestip: ‘Copsford’ van Walter Murray. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 met Marc Argeloo over natuuramnesie en aflevering 20 met Gerard Ouweneel over vogels zijn emotie. We vinden het leuk als je met ons deelt wat deze podcastaflevering je bracht. Of eerdere podcastafleveringen, dat mag natuurlijk ook. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Een gediscrimineerde diergroep. Zo werden insecten in 1991 genoemd in een advies van de Natuurbeschermingsraad. Er was alle reden toe, want in het natuurbeheer gold lang het adagium: als de vegetatie op orde is, volgt de fauna vanzelf. Hoe is het nu gesteld met aandacht voor insecten in het natuurbeheer? Anthonie spreekt met Marijn Nijssen, onderzoeker bij Stichting Bargerveen. Marijn heeft een fascinatie voor kleine dieren en onderzoekt ecosysteemherstel vanuit de bril van het voedselweb. Dankzij tal van beheergerichte onderzoeken is er steeds meer aandacht voor insecten en andere ongewervelden in het terreinbeheer. Wat hebben insecten eigenlijk nodig? En hoe kan een beheerder daar rekening mee houden? We bespreken het concept van de 4 V’s en ontdekken het belang van goede paraplusoorten. Ook ontrafelen we waarom fasering en gradiënten cruciale pijlers zijn onder het natuurbeheer. Onvermijdelijk komen we ook uit bij drukfactoren. Hoe werkt stikstofdepositie uit op kleine fauna? En waarom is voedselkwaliteit zo’n belangrijk puzzelstuk in dit geheel? En dan is er ook nog het mysterie van enkele iconische insectenetende vogelsoorten die het de laatste jaren heel goed doen, ondanks afname van insecten. Hoe zit dat? Marijn tilt een tipje van de sluier op. Tenslotte staan we stil bij oplossingen. Welke kansen voor insecten worden er nu nog gemist? En is steenmeel inderdaad een oplossing in het tegengaan van de effecten van stikstofdepositie? De leestips van Marijn zijn ‘Erik of het klein insectenboek’ door Godfried Bomans en ‘Torenhoog en mijlenbreed’ door Tonke Dragt. Ook tipt Marijn ‘Het lied van de dodo’ door David Quammen en ‘De uitvinder van de natuur’ door Andrea Wulf. De brochure ‘Kansen voor fauna in natuurbeheer’ waarover we in deze afleveringen spreken is hier te downloaden. Wil je meer weten over OBN natuurkennis? Op de website natuurkennis.nl lees je over het netwerk en zijn alle onderzoeken terug te vinden. De geschiedenis van 35 jaar OBN lees je hier. We vinden het leuk als je met ons deelt wat deze podcastaflevering je bracht. Of eerdere podcastafleveringen, dat mag natuurlijk ook. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wereldberoemd zijn ze, de ecologische tekeningen van Jeroen Helmer. Ze openen de weg naar meer verbeelding, naar een rijke natuur in de Lage Landen. Wat drijft Jeroen en hoe gaat hij te werk? Anthonie spreekt Jeroen in deze aflevering in zijn eigen atelier. Bij een bundeling van zijn tekeningen schreef hij verhalen over de fascinerende, complexe wereld van natuurlijke systemen in de Lage Landen. Het boek ‘Wildernis in eigen land’ verschijnt op 1 oktober ter gelegenheid van het 35-jarig jubileum van Jeroens werkgever ARK Rewilding Nederland. Wat is wildernis eigenlijk? En wanneer is rewilding succesvol? Niet iedereen is gecharmeerd van wildernis. Hoe ga je in rewildingprojecten om met verschillende natuurbeelden die mensen hebben? In de tweede helft van deze aflevering laten we ons inspireren door enkele natuurlijke processen. De kracht van het water, de spanning van roofdieren en de gastvrijheid van een eik die daarmee zijn leven verlengt. Ervaar de onvoorstelbare rijkdom en complexiteit van onze natuur door de ogen van Jeroen. De leestips van Jeroen brengen ons op het ingewikkelde dilemma van onze voedselproductie. Is rewilding ook hier een mogelijke oplossing? Jeroen tipt ‘Regenesis’ van George Monbiot en ‘De uitvinder van de natuur’ van Andrea Wulf. Anthonie tipt ‘Wildernis in eigen land’ van Jeroen. Eerder in het gesprek noemt Jeroen een 500 pagina’s dik boek over dood hout. Dat betreft ‘Biodiverstiy in dead wood’ van Jogier Stockland. In deze aflevering raken we verschillende onderwerpen uit eerdere afleveringen aan. Het betreft: aflevering 29 over het avontuurlijke leven en werk van Alexander von Humboldt, aflevering 38 over Charles Darwin en zijn ecologische experimenten en aflevering 62 over de fascinerende wereld van regenwormen. Let op: deze aflevering bevat een tijdelijke speciale actie voor luisteraars van Toekomst voor Natuur. We vinden het leuk als je met ons deelt wat deze podcastaflevering je bracht. Of eerdere podcastafleveringen, dat mag natuurlijk ook. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Je kunt er niet omheen in tal van natuurgebieden: grote grazers. Waarom zijn ze daar en welke effecten hebben ze op de natuur? En wat komt er praktisch allemaal kijken bij grote grazers in natuurgebieden? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Fokko Erhart. Fokko was 25 jaar lang kuddebeheerder in de Gelderse Poort voor ARK Rewilding Nederland en FREE Nature. Tegenwoordig heeft hij een eigen adviesbureau over begrazing. Samen met andere deskundigen schreef Fokko zijn ervaringen op in een nieuw boek: Begrazing in Nederlandse en Vlaamse natuurgebieden. We spreken in deze aflevering over het belang van begrazing als natuurlijk fenomeen, over de maatschappelijke context van grazers, vier strategieën van begrazing en over enkele grazers zelf. Tenslotte gaan we in op een nieuwe aanpak voor begrazingsprojecten met tips voor beheerders. De leestip van Fokko is ‘Begrazing in Nederlandse en Vlaamse natuurgebieden’ van Fokko Erhart, Loek Kuiters, Jan Van Uytvanck, Michaël Cassaert, Linda Abbing en Daan Kinsbergen. Wil je reageren op deze aflevering? Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

De stad is dynamisch en divers, maar is de stad ook groen? En hoe wordt een stad natuurlijker? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Ton Eggenhuizen, stadsecoloog in Almere en al meer dan 20 jaar knobbelzwaanonderzoeker. Ton heeft een optimistische kijk: hij ziet de mens als bio-engineer, een rol die vaak de bever wordt toegedicht. Zijn stad en natuur verenigbaar? De reactie van Ton laat zich raden. Welke uitdagingen zijn er voor de stadsnatuur? En hoe gaan Ton en de gemeente Almere daarmee om? Een belangrijk uitgangspunt is de visie ecologie van de gemeente Almere. Die overstijgt de waan van de dag en zet doelen voor de lange termijn. Verbinden, verbinden, verbinden is het credo, vooral van mensen en natuur. Ook minder bekende aspecten van stedelijke ecologie komen aan bod, zoals stilte en donkerte. En hoe gaat Almere om met wettelijk beschermde soorten en welke rol spelen soortmanagementplannen daarbij? Tenslotte spreken we over knobbelzwanen en waarom die bij uitstek een vogel van de stad zijn geworden. De leestip van Ton is ‘Erfgenamen van de aarde’ van Chris Thomas. Daarnaast zijn ‘Darwin in de stad’ van Menno Schilthuizen en ‘De gemaakte planeet’ van Albert Faber vormend geweest voor Ton’s denken over stadsnatuur. Ook lezenswaardig is de monografie die Ton schreef over zijn favoriete vogel: ‘De knobbelzwaan’. Wil je reageren op deze aflevering? Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.