Toekomst voor Natuur

Wolven zijn terug in de Lage Landen. Ze trekken zich niets aan van onze protocollen en scheidslijnen en poepen zelfs keurig op de stoep in een dorp. De relatie tussen mens en wolf was in de afgelopen eeuwen beladen en ronduit ambigue. Historicus Kristof Smeyers schreef er een boek over: Wolf – wildernisgeschiedenis. In deze aflevering spreekt Anthonie met Kristof en wolvenkenner Glenn Lelieveld van de Zoogdiervereniging. Wat leren wolven ons over de grens tussen cultuur en natuur? En hoe ontwikkelde de relatie tussen mens en wolf zich in de afgelopen eeuwen? We verkennen de nieuwe roofdierwerkelijkheid waarin de Lage Landen momenteel verkeert en zien hoe er in Vlaanderen en Nederland uiteenlopend mee wordt omgegaan. Ook raven vliegen voorbij in deze aflevering. Ze duiken regelmatig in de buurt van wolven op. Net als wolven moesten raven het in het verleden regelmatig ontgelden. Wat hebben ze met elkaar te maken? We concluderen dat wolven geen symbolen blijken van natuurbeleid en ook geen boodschappers van de wildernis. Wat zijn ze dan wel? Kristof heeft twee leestips: ‘The second body’ van Daisy Hildyard en ‘A flat place’ van Noreen Masud. Glenn tipt de befaamde ‘Veldgids Diersporen Europa’ van Annemarie van Diepenbeek en ‘De wolf is terug: eng of enerverend?’ van Dick Klees e.a. We verwijzen in deze aflevering naar diverse eerdere podcastafleveringen: Aflevering 24 met Diemer Vercayie over de terugkeer van grote zoogdieren en het succesvolle werk van het Wolf fencing team Belgium. Aflevering 6 met Martin Drenthen over natuurbeelden. Aflevering 8 met Aaldrik Pot over hoe diersporen je natuurbeleving verdiepen. Aflevering 22 met Jessica den Outer over rechten voor natuur. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Let op: in deze aflevering hoor je hoe je als luisteraar kans kunt maken op een exemplaar van Kristof’s boek Wolf, beschikbaar gesteld door Uitgeverij Ertsberg speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur. Dit is een aanbod met een einddatum.

Verplaatsen van plant- en diersoorten door de mens is van alle tijden. Toch roepen herintroducties veel vragen op. Is er dan nog wel sprake van natuur? En kunnen we nog wat doen aan genetische erosie of is er al teveel verloren gegaan? Anthonie spreekt in deze aflevering met Dennis de Ryck en Tobias Ceulemans. Dennis werkt bij Natuurpunt in België als projectcoördinator voor LIFE Harwin en Life Belgium for Biodiversity. Tobias werkt aan de Universiteit Antwerpen als professor Biodiversity Conservation and Restoration. In deze aflevering raken we al snel tot kernvragen: wat is natuur? En hoe zien wij onszelf in relatie met die natuur? Ze zijn belangrijk bij de overwegingen rondom herintroductie. Ook bespreken we de voor- en tegenargumenten rondom herintroducties. Wanneer heeft het zin en wanneer niet? Verschillende voorbeelden van herintroducties van planten, vogels, dagvlinders en amfibieën passeren de revue inclusief hun valkuilen. Hoe je herintroductie kunt aanpakken bespreken we aan de hand van voorbeelden uit het LIFE Harwin-project, wat sinds 1 januari 2023 ten oosten van Leuven speelt in het Hageland. En wat heeft natuuramnesie met herintroducties te maken? De leestips van Dennis zijn ‘Natuuramnesie’ van Marc Argeloo en ‘Pastorale’ van James Rebanks. Tobias tipt ons ‘Planten tellen’ van Piet Berger en collega’s en 'Darwins gevaarlijke idee' van Daniel C. Dennett. Anthonie tipt in het gesprek het boek ‘Gewilde dieren’ van Mark Zekhuis, Louis van Oort en Luc Hoogenstein. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 over natuuramnesie met Marc Argeloo. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wees niet verbaasd dat sommige natuur niet floreert: de Nederlandse overheid geeft successen van natuurbescherming weg als wisselgeld voor economische ontwikkeling. Frans Vera, internationaal bekend natuurbeschermer, legt in deze aflevering de vinger op de zere plek van natuurbescherming. De overheid waant zich oppermachtig en de natuurbeschermingsorganisaties staan erbij en kijken ernaar. Anthonie spreekt in deze aflevering met Frans over zijn verwondering, zijn rol bij het ontstaan van de Habitatrichtlijn en zijn ervaringen met bestuursrecht en overheden rondom Natura 2000. We bespreken een aantal veelgehoorde misvattingen over Natura 2000 en ontdekken dat Nederland niet ‘op slot’ zit vanwege Natura 2000 maar vanwege de Nederlandse uitleg van de Vogel- en Habitatrichtlijn. De leestip van Frans is ‘Verwildering’ van Isabella Tree over de terugkeer naar de natuur op een Britse boerderij. Dit boek is ook verkrijgbaar in het Engels als ‘Wilding’. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Een eeuw geleden waren ze net zo populair als de Marken Wadden nu zijn: de duinen van Voorne. Toch raakte het rijkste duingebied van Nederland vergeten. Hoe kan dat? Rolf Roos, bioloog en ondernemer, diepte de fascinerende rijkdom en geschiedenis van de duinen van Voorne weer op en maakte er samen met anderen een boek over. In deze aflevering spreekt Anthonie met Rolf over die vergeten natuurparel aan de skyline van Rijnmond. Wat maakt het gebied zo divers en rijk aan natuur? Hoe kon het duin zo bebost raken? En wat was de rol van grootgrondbezitters en havenbaronnen? Na 35 jaar duinonderzoek heeft Rolf ontdekt: het duinlandschap wordt altijd geregeerd door de economie. De duinen van Voorne zijn daarvan een perfecte illustratie. We duiken in deze aflevering ook in de unieke flora en fauna van het gebied. Het blijkt verweven met tal van intrigerende verhalen. Ook spoort Rolf natuurbeheerders aan om de duinen van Voorne eindelijk eens als één geheel van natuur, cultuurhistorie en landschap te bekijken. En om onderzoek en monitoring te herwaarderen en openbaar te publiceren. Heeft het rijkste duin van Nederland, onder de rook van Rotterdam, toekomst? Het boek ‘Duinen en mensen Voorne’ is hier verkrijgbaar. Op de website duinenenmensen.nl is veel meer historie en achtergrond te vinden. Rolf geeft drie leestips: ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg, Oude jaarboeken van Natuurmonumenten, bijvoorbeeld 1929-1935 (alleen antiquarisch beschikbaar) en de bewerking van Gerrit Komrij en Rodolphe Tüpffer van ‘De zonderlinge avonturen van Primus Prikkebeen’ (alleen antiquarisch beschikbaar). Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Er wordt heel wat gemaaid, geschoffeld en gesnoeid in ons openbaar groen. Tegelijkertijd is er een roep vanuit de samenleving dat het natuurvriendelijker moet. Wat vinden groenbeheerders daar zelf van? En hoe wordt het groenbeheer toekomstbestendig? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Henri Schuurman, algemeen directeur bij Sight Landscaping, een landelijk opererend groenbedrijf. Henri ziet een groensector die in een veranderende wereld een andere rol krijgt: niet alleen uitvoeren van beheer, maar ook uitleggen wat er gebeurt en waarom dat nodig is. Dat vraagt een andere samenwerking met opdrachtgevers. Groenbeheerders zelf moeten anders opgeleid worden en bijvoorbeeld veel meer oog krijgen voor ecologie. En dan is er nog de altijddurende strijd tegen de natuur in, is dat nog wel overal nodig? Zeker nu de arbeidstekorten stijgen? Henri heeft er een duidelijk antwoord op. Tenslotte deelt Anthonie in deze aflevering een leuk nieuwtje over Toekomst voor Natuur. De leestip van Henri is ‘Een vlecht van heilig gras’ van Robin Wall Kimmerer. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. --- Toekomst voor Natuur dingt mee naar de Publieksprijs van de Dutch Podcast Awards. Wil je ons helpen? Stem dan op Toekomst voor Natuur via podcastawards.nl/stemmen. Je kunt per emailadres één keer stemmen en de stemperiode loopt t/m 27 oktober 2023. Dankjewel voor je stem!

De meeste biodiversiteit zit in de bodem. Toch zijn bodems nog altijd vogelvrij. Daar komt verandering in, want de Europese Commissie lanceerde deze zomer een wetsvoorstel die bodems moet gaan beschermen. Wat staat er in het wetsvoorstel? En waarom is dat zo hard nodig? Anthonie praat daarover met Liesje Mommer, hoogleraar Ondergrondse Ecologie aan Wageningen Universiteit. Liesje doet baanbrekend onderzoek aan bodembiodiversiteit, bijvoorbeeld naar de ruilhandel tussen plantenwortels en mycorrhizaschimmels. Een boeiende, mysterieuze wereld waarin nog veel valt te ontdekken. We bespreken in deze aflevering ook wat wetenschappers vinden van de EU Soil Monitoring Law. Waarom moet het een tandje ambitieuzer? En hoe kan deze wet in de praktijk gaan uitpakken? De leestips van Liesje zijn ‘Verweven leven’ (NL) of ‘Entangled life’ (EN) van Merlin Sheldrake en ‘Een vlecht van heilig gras’ (NL) of ‘Braiding sweetgrass’ (EN) van Robin Wall Kimmerer. De audio van sir David Attenborough die we in deze aflevering laten horen is afkomstig van een filmpje van The Royal Society (minuut 0:35-1:56). Dit filmpje heeft een Creative Commons licentie die onder naamsvermelding hergebruik toestaat. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 39 met Auke van der Woud en naar aflevering 16 met Franciska de Vries en Michiel Wallis de Vries. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

In twee maanden tijd verdween 80% van de grote sterns in Noordwest-Europa. Dood, slachtoffer van de voortrazende vogelgriep. Maar er gebeurde iets interessants: er kwamen nieuwe grote sterns voor terug. Hoe kan dat? En waarom gebeurt dat bij andere vogelsoorten niet? In deze aflevering spreekt Anthonie met Mardik Leopold, marien bioloog en onderzoeker bij Wageningen Marine Research over de desastreuze effecten van vogelgriep. Hoe staat het er nu voor met vogelgriep en besmetten wilde vogels kippen of andersom? En waarom wordt door vogelgriep getroffen pluimvee geruimd maar wilde vogels niet altijd? Ook gaan we in op de druk van de mens op het ecosysteem van de Waddenzee en de Noordzee. Mardik ontdekte dat hoe meer je naar een bepaalde soort kijkt, hoe duidelijker het wordt: het zijn allemaal individuen met eigen hebbelijkheden en onhebbelijkheden. De leestip van Mardik is ‘De zilvermeeuw’ van Kees Camphuysen. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Vrijwilligerswerk voor natuur zit in de lift, terwijl er elders steeds minder vrijwilligerswerk wordt gedaan. Hoe komt dat? Wat is het geheim van vrijwillige natuurbescherming? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Jaap Graveland, boegbeeld bij de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard en informatiespecialist Natuur bij Rijkswaterstaat. Mensen zetten zich op verschillende manieren in voor natuur: als teller, verteller of hersteller. De berichtgeving over biodiversiteit die onder druk staat en zeker de insectensterfte heeft er de laatste jaren aan bijgedragen dat meer mensen zich vrijwillig inzetten voor natuur. Daarnaast speelt het gebruik van gadgets voor natuurmonitoring ook een rol. Een belangrijke vraag is wel: hoe word je als vrijwilliger serieus genomen? En hoe betrek je jongeren bij vrijwilligerswerk in de natuur? De leestips van Jaap zijn ‘Change’ van Damon Centola en ‘The peregrine’ van J.A. Baker. Beide boeken zijn ook in het Nederlands verkrijgbaar als ‘Verandering’ en ‘De slechtvalk’. Jaap leest uit ‘The peregrine’ enkele ontroerende passages voor. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 37 met Kim Putters. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X (voorheen Twitter) en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Eigenlijk wilde hij botanicus worden, maar Auke van der Woud werd een gerenommeerd architectuurhistoricus die zich al 40 jaar bezighoudt met het ontstaan van het moderne Nederland. De laatste jaren is hij erg met de veranderingen in het landschap bezig. Hij schreef er diverse prijswinnende boeken over. In deze aflevering spreekt Anthonie met Auke over de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland sinds 1800. Tot 1850 was Nederland een leeg land, maar vanaf 1850 komen allerlei ontwikkelingen in stroomversnelling. Hoe komt dat? En welke gevolgen hebben ze voor onze landschappen? Nederland staat nu opnieuw voor grote ruimtelijke uitdagingen. Kunnen we leren van de geschiedenis? We staan stil bij de ambivalentie rondom natuurbeheer, wildernis en bordjes bij natuurgebieden. En spreken over nostalgie naar 1950 die niet helpt om de uitdagingen van nu op te lossen en natuur te herstellen. We spreken ook over Sicco Mansholt, de veranderingen in de landbouw en waarom altijd maar weer geld de drijvende factor is (en het voorkomen van honger de smoes). En die revolutie? Die heeft kritische massa nodig! Auke tipt twee boeken van Jan Rotmans, 'In het oog van de orkaan' en 'Verandering van tijdperk'. Anthonie tipt twee van de boeken van Auke, ‘De Nederlanden. Het lege land 1800-1850’ en ‘Het landschap, de mensen. Nederland 1850-1940.’ Zeer leesbaar als je meer wilt weten van de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland sinds 1800. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 37 met Kim Putters. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Hoe kan het dat planten en dieren aangepast lijken op de plek waar ze voorkomen? Die vraag houdt lange tijd allerlei wetenschappers bezig. Charles Darwin is in de 19e eeuw de eerste die met een sluitend antwoord komt, overigens gelijktijdig met Alfred Russel Wallace. In deze aflevering duikt Anthonie met Norbert Peeters, botanisch filosoof, in het werk van Charles Darwin. Na zijn formerende reis met de Beagle ontdekt Darwin concepten als natuurlijke selectie, variatie en de strijd om het bestaan die tot op de dag van vandaag een belangrijke rol spelen in de ecologie. Hoe kwam Darwin tot deze inzichten? Welke rol speelden Linnaeus en Von Humboldt daarbij? En wat betekenen deze inzichten voor nu? Ook staan we stil bij de talloze veldexperimenten die Darwin deed en zijn belangrijke bijdrage aan het onderzoek aan planten en hun bestuivers. Wil je meer weten over Darwin en zijn betekenis voor de ecologie? Norbert geeft verschillende leestips: Zeer lezenswaardige biografie: ‘Darwin’ van Adrian Desmond & James Moore Over zijn experimenten: ‘Darwin’s backyard’ van James T. Costa ‘Waarom zijn er zoveel soorten?’ van Menno Schilthuizen En het (vertaalde) originele werk: ‘Over het ontstaan van soorten’ van Charles Darwin. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.