Toekomst voor Natuur

De meeste biodiversiteit zit in de bodem. Toch zijn bodems nog altijd vogelvrij. Daar komt verandering in, want de Europese Commissie lanceerde deze zomer een wetsvoorstel die bodems moet gaan beschermen. Wat staat er in het wetsvoorstel? En waarom is dat zo hard nodig? Anthonie praat daarover met Liesje Mommer, hoogleraar Ondergrondse Ecologie aan Wageningen Universiteit. Liesje doet baanbrekend onderzoek aan bodembiodiversiteit, bijvoorbeeld naar de ruilhandel tussen plantenwortels en mycorrhizaschimmels. Een boeiende, mysterieuze wereld waarin nog veel valt te ontdekken. We bespreken in deze aflevering ook wat wetenschappers vinden van de EU Soil Monitoring Law. Waarom moet het een tandje ambitieuzer? En hoe kan deze wet in de praktijk gaan uitpakken? De leestips van Liesje zijn ‘Verweven leven’ (NL) of ‘Entangled life’ (EN) van Merlin Sheldrake en ‘Een vlecht van heilig gras’ (NL) of ‘Braiding sweetgrass’ (EN) van Robin Wall Kimmerer. De audio van sir David Attenborough die we in deze aflevering laten horen is afkomstig van een filmpje van The Royal Society (minuut 0:35-1:56). Dit filmpje heeft een Creative Commons licentie die onder naamsvermelding hergebruik toestaat. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 39 met Auke van der Woud en naar aflevering 16 met Franciska de Vries en Michiel Wallis de Vries. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

In twee maanden tijd verdween 80% van de grote sterns in Noordwest-Europa. Dood, slachtoffer van de voortrazende vogelgriep. Maar er gebeurde iets interessants: er kwamen nieuwe grote sterns voor terug. Hoe kan dat? En waarom gebeurt dat bij andere vogelsoorten niet? In deze aflevering spreekt Anthonie met Mardik Leopold, marien bioloog en onderzoeker bij Wageningen Marine Research over de desastreuze effecten van vogelgriep. Hoe staat het er nu voor met vogelgriep en besmetten wilde vogels kippen of andersom? En waarom wordt door vogelgriep getroffen pluimvee geruimd maar wilde vogels niet altijd? Ook gaan we in op de druk van de mens op het ecosysteem van de Waddenzee en de Noordzee. Mardik ontdekte dat hoe meer je naar een bepaalde soort kijkt, hoe duidelijker het wordt: het zijn allemaal individuen met eigen hebbelijkheden en onhebbelijkheden. De leestip van Mardik is ‘De zilvermeeuw’ van Kees Camphuysen. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Vrijwilligerswerk voor natuur zit in de lift, terwijl er elders steeds minder vrijwilligerswerk wordt gedaan. Hoe komt dat? Wat is het geheim van vrijwillige natuurbescherming? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Jaap Graveland, boegbeeld bij de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard en informatiespecialist Natuur bij Rijkswaterstaat. Mensen zetten zich op verschillende manieren in voor natuur: als teller, verteller of hersteller. De berichtgeving over biodiversiteit die onder druk staat en zeker de insectensterfte heeft er de laatste jaren aan bijgedragen dat meer mensen zich vrijwillig inzetten voor natuur. Daarnaast speelt het gebruik van gadgets voor natuurmonitoring ook een rol. Een belangrijke vraag is wel: hoe word je als vrijwilliger serieus genomen? En hoe betrek je jongeren bij vrijwilligerswerk in de natuur? De leestips van Jaap zijn ‘Change’ van Damon Centola en ‘The peregrine’ van J.A. Baker. Beide boeken zijn ook in het Nederlands verkrijgbaar als ‘Verandering’ en ‘De slechtvalk’. Jaap leest uit ‘The peregrine’ enkele ontroerende passages voor. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 37 met Kim Putters. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X (voorheen Twitter) en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Eigenlijk wilde hij botanicus worden, maar Auke van der Woud werd een gerenommeerd architectuurhistoricus die zich al 40 jaar bezighoudt met het ontstaan van het moderne Nederland. De laatste jaren is hij erg met de veranderingen in het landschap bezig. Hij schreef er diverse prijswinnende boeken over. In deze aflevering spreekt Anthonie met Auke over de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland sinds 1800. Tot 1850 was Nederland een leeg land, maar vanaf 1850 komen allerlei ontwikkelingen in stroomversnelling. Hoe komt dat? En welke gevolgen hebben ze voor onze landschappen? Nederland staat nu opnieuw voor grote ruimtelijke uitdagingen. Kunnen we leren van de geschiedenis? We staan stil bij de ambivalentie rondom natuurbeheer, wildernis en bordjes bij natuurgebieden. En spreken over nostalgie naar 1950 die niet helpt om de uitdagingen van nu op te lossen en natuur te herstellen. We spreken ook over Sicco Mansholt, de veranderingen in de landbouw en waarom altijd maar weer geld de drijvende factor is (en het voorkomen van honger de smoes). En die revolutie? Die heeft kritische massa nodig! Auke tipt twee boeken van Jan Rotmans, 'In het oog van de orkaan' en 'Verandering van tijdperk'. Anthonie tipt twee van de boeken van Auke, ‘De Nederlanden. Het lege land 1800-1850’ en ‘Het landschap, de mensen. Nederland 1850-1940.’ Zeer leesbaar als je meer wilt weten van de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland sinds 1800. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 37 met Kim Putters. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Hoe kan het dat planten en dieren aangepast lijken op de plek waar ze voorkomen? Die vraag houdt lange tijd allerlei wetenschappers bezig. Charles Darwin is in de 19e eeuw de eerste die met een sluitend antwoord komt, overigens gelijktijdig met Alfred Russel Wallace. In deze aflevering duikt Anthonie met Norbert Peeters, botanisch filosoof, in het werk van Charles Darwin. Na zijn formerende reis met de Beagle ontdekt Darwin concepten als natuurlijke selectie, variatie en de strijd om het bestaan die tot op de dag van vandaag een belangrijke rol spelen in de ecologie. Hoe kwam Darwin tot deze inzichten? Welke rol speelden Linnaeus en Von Humboldt daarbij? En wat betekenen deze inzichten voor nu? Ook staan we stil bij de talloze veldexperimenten die Darwin deed en zijn belangrijke bijdrage aan het onderzoek aan planten en hun bestuivers. Wil je meer weten over Darwin en zijn betekenis voor de ecologie? Norbert geeft verschillende leestips: Zeer lezenswaardige biografie: ‘Darwin’ van Adrian Desmond & James Moore Over zijn experimenten: ‘Darwin’s backyard’ van James T. Costa ‘Waarom zijn er zoveel soorten?’ van Menno Schilthuizen En het (vertaalde) originele werk: ‘Over het ontstaan van soorten’ van Charles Darwin. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Onze manier van samenleven is fundamenteel aan het veranderen en dat leidt tot onzekerheid. Klimaatverandering, landbouw, wonen en biodiversiteitsverlies: het moet allemaal tegelijkertijd aangepakt worden. Zonder dat er voldoende duidelijkheid is over doel en richting Hoe moeten we daarmee omgaan? En hoe zorgen we ervoor dat we niemand ‘achterlaten’? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Kim Putters, voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER) en hoogleraar brede welvaart aan de Tilburg University. We spreken over de polders van de Alblasserwaard en de polder van de SER. Wat betekenen ze voor Kim? En welke rol speelt de SER in het oplossen van de grote maatschappelijke uitdagingen van deze tijd? In de landbouwtransitie ziet Kim dat er te weinig aandacht is voor de sociale kant. Hoe brengen we dat weer terug? Ook spreken we over brede welvaart en de belangrijke rol die voor jongeren is weggelegd in de toekomst voor Nederland. De leestips van Kim zijn ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ van Anjet Daanje en de gedichten van Annie M.G. Schmidt en de Limburgse dichter Wiel Kusters. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Zoemende graslanden vol bloemenpracht zijn in rap tempo verdwenen. En de resterende soortenrijke graslanden staan sterk onder druk. Maar wie een deprimerend verhaal verwacht, heeft het mis. Anthonie spreekt in deze aflevering met Stephanie Schelfhout en An De Schrijver, beide werkzaam aan de Hogeschool Gent als onderzoeker en docent. Ze noemen zichzelf de graslandnerds, en terecht. Zowel An als Stephanie raakte in het graslandonderzoek verzeild door beheerders die geen effecten zagen van hun graslandbeheer ondanks jarenlange inspanningen. In deze aflevering nemen we je mee op reis langs de oorzaken van achteruitgang, de verschillende graslandtypen, de huidige knelpunten in soortenrijke graslanden en verschillende mogelijke oplossingen in inrichting en beheer. We bespreken bijvoorbeeld de voor- en nadelen van herintroductie van soorten, of uitmijnen zinvol is en waarom gefaseerd maaibeheer noodzakelijk is. En hoe moeten we doelstellingen voor weidevogels en vegetatie combineren? Is dat eigenlijk wel te doen? Ook (vanaf 01:13:26) spreken we over de populaire campagne MaaiMeiNiet. Heeft dat zin? En kan voorjaarsmaaien soms toch een oplossing zijn? Stephanie en An delen nieuwe inzichten uit hun burgerwetenschapsproject FlowerPower de tuin, waarover ze ook een podcast maken. Leidt MaaiMeiNiet tot meer bloemen? En welk soort grasland zien mensen het liefst? Tenslotte roept An ons op om de lichtpunten in natuurherstel te blijven zien en benoemen en zet Stephanie een dikke streep onder de noodzaak van samenwerking tussen boeren en natuurbeheerders. Waarvan akte! De leestip van An is ‘Geroezemoes in het gras’ van Dave Goulson en de leestip van Stephanie is ‘Pastorale. Nalatenschap van een schaapherder’ van James Rebanks.   Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wilde flora is voortdurend in verandering. De Flora Batava, uitgegeven tussen 1800 en 1934, laat dat als geen ander zien. Dit monumentale boekwerk is in juni 2023 heruitgegeven. In deze aflevering spreekt Anthonie met de twee hoofdredacteuren van de heruitgave van de Flora Batava, Esther van Gelder en Norbert Peeters. Esther werkt als conservator oude drukken bij de Koninklijke Bibliotheek en Norbert is botanisch filosoof. In deze aflevering duiken we in de ontstaangeschiedenis van de Flora Batava: waarom kwam dit boekwerk van 28 delen er? Wat staat erin en wat vertelt ons dat nu? En welke veranderingen in de wilde flora worden er vastgelegd? We stoffen oude gebruiken van wilde planten af en ontdekken dat ze verrassend actueel zijn voor onze tijd. Kan de nationale boekencollectie ons helpen om een nieuwe balans te vinden tussen mens en natuur? De leestip van Esther is ‘De Nederlandsche Insecten’ van Jan Christiaan Sepp, hier gratis te bekijken in pdf. De leestip van Norbert is ‘Hemelsleutel’ van Gemma Venhuizen. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 25 over Carl Linnaeus en aflevering 29 over Alexander von Humboldt, beide met Norbert Peeters als gast. Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

We willen met zo min mogelijk inspanning nét de doelen halen voor Natura 2000. Dat werkt niet, aldus Roy van Grunsven, ecoloog en onderzoeker bij De Vlinderstichting. In deze aflevering spreekt Anthonie met Roy over de natuurdoelanalyses die de provincies momenteel opstellen voor stikstofgevoelige natuur. Samen met andere experts beoordeelt Roy voor de Ecologische Autoriteit een aantal van die natuurdoelanalyses. Waarom zijn natuurdoelanalyses nodig? En hoe gaat dat in zijn werk? Roy geeft een uniek kijkje achter de schermen van zijn werk voor de Ecologische Autoriteit. Hij komt verrassende dingen tegen. We spreken over veelvoorkomende knelpunten in Natura 2000-gebieden, de verschillen tussen hoog en laag Nederland en onverwacht herstel in zijn favoriete natuur. Tenslotte duiken we ook nog even in een volgend actueel thema: de waterkwaliteit en de rol die libellen daarbij spelen. De leestip van Roy is het ‘Living Planet Report Nederland 2023’ over kiezen voor natuurherstel, gratis te downloaden als pdf. In deze aflevering verwijzen we naar aflevering 26 met Kris Decleer over de Europese natuurherstelwet. Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Jong de natuur ontdekken verrijkt je levenslang. Maar hoe kom je zover? En waarom zou je? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met twee jonge ervaringsdeskundigen, Jade Kandelaar en Rick Buesink, beide actief voor de JNM - Jongeren in de natuur. We bespreken wat ervoor nodig is om jongeren de natuur in te krijgen, hoe de JNM dat aanpakt en hoe dat verschilt van andere organisaties. Wat brengt het Jade en Rick om zich jarenlang voor een jeugdbond in te zetten en hoe zit het met baankansen? Naar aanleiding van de leestips van Jade en Rick komen we op een belangrijk punt: hoe zien zij de toekomst voor natuur? Is er wel toekomst? Hun reacties zijn zowel ontnuchterend als tot nadenken stemmend. De leestip van Rick is ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg, de leestip van Jade is ‘Tot in de hemel’ van Richard Powers. In deze aflevering verwijzen we naar aflevering 24 met Diemer Vercayie en aflevering 30 met Eline Schothorst. Wil je reageren op deze aflevering? Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op Twitter en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.