Toekomst voor Natuur

Een gaai op het bijenbalkon. Aan het begin van het gesprek wordt natuurjournalist Caspar Janssen even afgeleid door ornithologisch bezoek op zijn balkon. Anthonie spreekt met Caspar over zijn jarenlange ervaring als natuurjournalist voor de Volkskrant. Hoe kijkt hij naar het debat over natuur? Welke rol ziet hij daarin weggelegd voor de journalistiek? Zelf schreef hij talloze verhalen over natuur, landbouw en landschap. Wat drijft Caspar daarbij? En hoe gaat hij te werk? We ontdekken dat Caspar in het landschap van de harde scheidingen de schaarse plekken met zachte overgangen opzoekt. Daar waar de symfonie van een geelgors klinkt of het blauw van een korenbloem schittert is hij graag. En onvermijdelijk komt het gesprek dan op landbouw, de stilstand, verlammende polarisatie en een onmachtige overheid. We bespreken verschillende dilemma’s waar natuurjournalisten tegenaan lopen en hoe je daarmee om kunt gaan. En bij welke schrijvers doet Caspar zijn inspiratie op? Caspar tipt ‘De uitvinder van de natuur’ van Andrea Wulf, over het avontuurlijke leven van Alexander Von Humboldt. De inspiratiebronnen die Caspar noemt zijn Koos van Zomeren, Konstantin Paustovski, Jonathan Franzen, Dave Goulson en Tim Birkhead. Wil je reageren op deze aflevering? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Voor de 50e aflevering vroegen we jou als luisteraar hoe jij hoop houdt voor natuur. Dat levert een rijk palet aan reacties en inspiratie op. Anthonie spreekt in deze aflevering met Riyan van den Born over mens-natuurrelaties. Riyan is associate professor Socio-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit en directeur van het Centre Connecting Humans and Nature. Hoe kijken we naar natuur en hoe is dat in de loop van decennia veranderd? Er komt steeds meer onderzoek naar de relationele waarde van natuur en dat blijkt een drijvende kracht om in actie te komen voor natuur. Is dat wel doorgedrongen bij natuurorganisaties? Talloze luisteraars van Toekomst voor Natuur deelden met ons hoe ze hoop houden voor natuur. We bespreken de reacties, ontdekken patronen en plaatsen jullie reacties in de context van de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Er blijkt een belangrijke rol weggelegd voor verwondering in het proces naar zinvolle actie voor natuur. Verwondering over de veerkracht voor natuur helpt bij het ontwikkelen van constructieve hoop. Wat ook helpt is vertrouwen in de medemens, dat je er niet alleen voor staat en we samen in actie komen. De serie ‘De Verwonderaars’ van filmmaker Rik van der Linden is zeer de moeite waard om inspiratie en verwondering op te doen. Kijktip van Anthonie en Riyan! De leestip van Riyan is ‘De H is van havik’ van Helen Macdonald. Wil je reageren op deze aflevering? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Nederlanders weer op één. Met deze slogan lijken veel uitdagingen in natuur en landschap aan de kant geschoven te worden. Hoe moet je daarmee omgaan? In deze aflevering vinden we verrassende inspiratie bij de eerste natuurbeschermers in de 19e en 20e eeuw. Anthonie spreekt met Leen Dresen, docent aan de Open Universiteit en cultuurhistorisch onderzoeker. In 2020 promoveerde Leen op het proefschrift ‘Op weg naar nationale natuur: natuurjournalistiek in Nederland 1850-1910’ (pdf). Rond 1870 komt een angstige vorm van nationalisme op, als gevolg van spanningen in Europa. Voor Frederik Willem van Eeden is het reden om te opperen dat we karakteristieke natuur moeten behouden. Enkele decennia later inspireert dit Eli Heimans en Jac. P. Thijsse tot het daadwerkelijk opkopen van ‘natuurmonumenten’. Interessant genoeg maakt Van Eeden als enige natuurbeschermer een draai: het angstige nationalisme krijgt vat op hem. Thijsse en andere natuurschrijvers kiezen voor een nieuwe tactiek. Tot op de dag van vandaag hebben die keuzes invloedrijke gevolgen. Na deze blik in de geschiedenis komen we aan in 2010 bij het kabinet Rutte I. Natuurbeleid in Nederland wordt gedecentraliseerd. Was dat een verstandige keuze? We eindigen met de lakmoesproef, hoe je in deze tijd gezond en gevaarlijk nationalisme uit elkaar kunt houden. Leen tipt het werk van Eli Heimans en Jac. P. Thijsse als nog uiterst leesbaar in onze tijd. Kijk hier voor titels en inspiratie. Ook tipt Leen ‘Oorlogsenthousiasme’ van Ewoud Kieft. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 39 met Auke van der Woud en aflevering 2 met Liesbeth Bakker. Dit was de laatste aflevering van 2023. We hopen dat jullie ervan genoten hebben! Op 6 januari 2024 zijn we terug met de 50e aflevering met als thema: Hoe houd je hoop? Fijne feestdagen en een natuurrijk 2024! Wil je reageren? Dat vinden we leuk. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

45.000 soorten op dit hele kleine stukje aarde, ga er maar aanstaan om daar een verhaal van te maken! Dick de Vos deed het – en schreef de Canon van de Nederlandse natuur. Over de keuzes die hij maakte krijgt Dick in deze aflevering opbouwende kritiek van Paul Beuk. Paul is conservator biologie bij het Natuurhistorisch Museum in Maastricht en zoals hij zelf zegt: professioneel muggenzifter. Dat belooft wat! Anthonie spreekt in deze aflevering met Dick en Paul over de verhalen die onze natuur rijk is én de verhalen die Dick optekent in de Canon van de Nederlandse natuur. Paul maakte een eigen selectie van 50 soorten voor zíjn fictieve Canon en voorziet rijkelijk in nieuwe vensters en verhalen: koortsvlieg, rosse metselbij, korhoen en tal van andere dieren en planten komen langs. En als opmaat voor het gesprek in Vlaanderen doen Dick en Paul ook wat suggesties voor de Canon van de Vlaamse natuur. Of toch de Belgische natuur? We komen er niet helemaal uit. Ook in deze aflevering geven de gasten weer leestips. Dick tipt ‘Soortenschat’ van Geert-Jan Roebers. Paul houdt zich niet in geeft vier leestips. Maar hij heeft daar een verhaal bij, beluister het maar. ‘Checklist of the Diptera of the Netherlands’ van Paul Beuk zelf, ‘De Nederlandse zweefvliegen’ van Menno Reemer e.a. (hier als gratis pdf), ‘Canon van de Nederlandse natuur’ van Dick de Vos en ‘Darwin in de stad’ van Menno Schilthuizen. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 met Marc Argeloo over natuuramnesie en shifting baselines, aflevering 17 met Petra Vijncke over insecten, aflevering 39 met Auke van der Woud en aflevering 47 met Kristof Smeyers en Glenn Lelieveld over de wolf. Wees welkom om te reageren op deze aflevering. Dat kan via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Let op: in deze aflevering hoor je hoe je als luisteraar kans kunt maken op een exemplaar van de Canon van de Nederlandse natuur, beschikbaar gesteld door de KNNV Uitgeverij speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur. Dit is een aanbod met een einddatum.

Wolven zijn terug in de Lage Landen. Ze trekken zich niets aan van onze protocollen en scheidslijnen en poepen zelfs keurig op de stoep in een dorp. De relatie tussen mens en wolf was in de afgelopen eeuwen beladen en ronduit ambigue. Historicus Kristof Smeyers schreef er een boek over: Wolf – wildernisgeschiedenis. In deze aflevering spreekt Anthonie met Kristof en wolvenkenner Glenn Lelieveld van de Zoogdiervereniging. Wat leren wolven ons over de grens tussen cultuur en natuur? En hoe ontwikkelde de relatie tussen mens en wolf zich in de afgelopen eeuwen? We verkennen de nieuwe roofdierwerkelijkheid waarin de Lage Landen momenteel verkeert en zien hoe er in Vlaanderen en Nederland uiteenlopend mee wordt omgegaan. Ook raven vliegen voorbij in deze aflevering. Ze duiken regelmatig in de buurt van wolven op. Net als wolven moesten raven het in het verleden regelmatig ontgelden. Wat hebben ze met elkaar te maken? We concluderen dat wolven geen symbolen blijken van natuurbeleid en ook geen boodschappers van de wildernis. Wat zijn ze dan wel? Kristof heeft twee leestips: ‘The second body’ van Daisy Hildyard en ‘A flat place’ van Noreen Masud. Glenn tipt de befaamde ‘Veldgids Diersporen Europa’ van Annemarie van Diepenbeek en ‘De wolf is terug: eng of enerverend?’ van Dick Klees e.a. We verwijzen in deze aflevering naar diverse eerdere podcastafleveringen: Aflevering 24 met Diemer Vercayie over de terugkeer van grote zoogdieren en het succesvolle werk van het Wolf fencing team Belgium. Aflevering 6 met Martin Drenthen over natuurbeelden. Aflevering 8 met Aaldrik Pot over hoe diersporen je natuurbeleving verdiepen. Aflevering 22 met Jessica den Outer over rechten voor natuur. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Let op: in deze aflevering hoor je hoe je als luisteraar kans kunt maken op een exemplaar van Kristof’s boek Wolf, beschikbaar gesteld door Uitgeverij Ertsberg speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur. Dit is een aanbod met een einddatum.

Verplaatsen van plant- en diersoorten door de mens is van alle tijden. Toch roepen herintroducties veel vragen op. Is er dan nog wel sprake van natuur? En kunnen we nog wat doen aan genetische erosie of is er al teveel verloren gegaan? Anthonie spreekt in deze aflevering met Dennis de Ryck en Tobias Ceulemans. Dennis werkt bij Natuurpunt in België als projectcoördinator voor LIFE Harwin en Life Belgium for Biodiversity. Tobias werkt aan de Universiteit Antwerpen als professor Biodiversity Conservation and Restoration. In deze aflevering raken we al snel tot kernvragen: wat is natuur? En hoe zien wij onszelf in relatie met die natuur? Ze zijn belangrijk bij de overwegingen rondom herintroductie. Ook bespreken we de voor- en tegenargumenten rondom herintroducties. Wanneer heeft het zin en wanneer niet? Verschillende voorbeelden van herintroducties van planten, vogels, dagvlinders en amfibieën passeren de revue inclusief hun valkuilen. Hoe je herintroductie kunt aanpakken bespreken we aan de hand van voorbeelden uit het LIFE Harwin-project, wat sinds 1 januari 2023 ten oosten van Leuven speelt in het Hageland. En wat heeft natuuramnesie met herintroducties te maken? De leestips van Dennis zijn ‘Natuuramnesie’ van Marc Argeloo en ‘Pastorale’ van James Rebanks. Tobias tipt ons ‘Planten tellen’ van Piet Berger en collega’s en 'Darwins gevaarlijke idee' van Daniel C. Dennett. Anthonie tipt in het gesprek het boek ‘Gewilde dieren’ van Mark Zekhuis, Louis van Oort en Luc Hoogenstein. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 over natuuramnesie met Marc Argeloo. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Wees niet verbaasd dat sommige natuur niet floreert: de Nederlandse overheid geeft successen van natuurbescherming weg als wisselgeld voor economische ontwikkeling. Frans Vera, internationaal bekend natuurbeschermer, legt in deze aflevering de vinger op de zere plek van natuurbescherming. De overheid waant zich oppermachtig en de natuurbeschermingsorganisaties staan erbij en kijken ernaar. Anthonie spreekt in deze aflevering met Frans over zijn verwondering, zijn rol bij het ontstaan van de Habitatrichtlijn en zijn ervaringen met bestuursrecht en overheden rondom Natura 2000. We bespreken een aantal veelgehoorde misvattingen over Natura 2000 en ontdekken dat Nederland niet ‘op slot’ zit vanwege Natura 2000 maar vanwege de Nederlandse uitleg van de Vogel- en Habitatrichtlijn. De leestip van Frans is ‘Verwildering’ van Isabella Tree over de terugkeer naar de natuur op een Britse boerderij. Dit boek is ook verkrijgbaar in het Engels als ‘Wilding’. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Een eeuw geleden waren ze net zo populair als de Marken Wadden nu zijn: de duinen van Voorne. Toch raakte het rijkste duingebied van Nederland vergeten. Hoe kan dat? Rolf Roos, bioloog en ondernemer, diepte de fascinerende rijkdom en geschiedenis van de duinen van Voorne weer op en maakte er samen met anderen een boek over. In deze aflevering spreekt Anthonie met Rolf over die vergeten natuurparel aan de skyline van Rijnmond. Wat maakt het gebied zo divers en rijk aan natuur? Hoe kon het duin zo bebost raken? En wat was de rol van grootgrondbezitters en havenbaronnen? Na 35 jaar duinonderzoek heeft Rolf ontdekt: het duinlandschap wordt altijd geregeerd door de economie. De duinen van Voorne zijn daarvan een perfecte illustratie. We duiken in deze aflevering ook in de unieke flora en fauna van het gebied. Het blijkt verweven met tal van intrigerende verhalen. Ook spoort Rolf natuurbeheerders aan om de duinen van Voorne eindelijk eens als één geheel van natuur, cultuurhistorie en landschap te bekijken. En om onderzoek en monitoring te herwaarderen en openbaar te publiceren. Heeft het rijkste duin van Nederland, onder de rook van Rotterdam, toekomst? Het boek ‘Duinen en mensen Voorne’ is hier verkrijgbaar. Op de website duinenenmensen.nl is veel meer historie en achtergrond te vinden. Rolf geeft drie leestips: ‘De vliegenval’ van Frederik Sjöberg, Oude jaarboeken van Natuurmonumenten, bijvoorbeeld 1929-1935 (alleen antiquarisch beschikbaar) en de bewerking van Gerrit Komrij en Rodolphe Tüpffer van ‘De zonderlinge avonturen van Primus Prikkebeen’ (alleen antiquarisch beschikbaar). Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Er wordt heel wat gemaaid, geschoffeld en gesnoeid in ons openbaar groen. Tegelijkertijd is er een roep vanuit de samenleving dat het natuurvriendelijker moet. Wat vinden groenbeheerders daar zelf van? En hoe wordt het groenbeheer toekomstbestendig? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Henri Schuurman, algemeen directeur bij Sight Landscaping, een landelijk opererend groenbedrijf. Henri ziet een groensector die in een veranderende wereld een andere rol krijgt: niet alleen uitvoeren van beheer, maar ook uitleggen wat er gebeurt en waarom dat nodig is. Dat vraagt een andere samenwerking met opdrachtgevers. Groenbeheerders zelf moeten anders opgeleid worden en bijvoorbeeld veel meer oog krijgen voor ecologie. En dan is er nog de altijddurende strijd tegen de natuur in, is dat nog wel overal nodig? Zeker nu de arbeidstekorten stijgen? Henri heeft er een duidelijk antwoord op. Tenslotte deelt Anthonie in deze aflevering een leuk nieuwtje over Toekomst voor Natuur. De leestip van Henri is ‘Een vlecht van heilig gras’ van Robin Wall Kimmerer. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. --- Toekomst voor Natuur dingt mee naar de Publieksprijs van de Dutch Podcast Awards. Wil je ons helpen? Stem dan op Toekomst voor Natuur via podcastawards.nl/stemmen. Je kunt per emailadres één keer stemmen en de stemperiode loopt t/m 27 oktober 2023. Dankjewel voor je stem!

De meeste biodiversiteit zit in de bodem. Toch zijn bodems nog altijd vogelvrij. Daar komt verandering in, want de Europese Commissie lanceerde deze zomer een wetsvoorstel die bodems moet gaan beschermen. Wat staat er in het wetsvoorstel? En waarom is dat zo hard nodig? Anthonie praat daarover met Liesje Mommer, hoogleraar Ondergrondse Ecologie aan Wageningen Universiteit. Liesje doet baanbrekend onderzoek aan bodembiodiversiteit, bijvoorbeeld naar de ruilhandel tussen plantenwortels en mycorrhizaschimmels. Een boeiende, mysterieuze wereld waarin nog veel valt te ontdekken. We bespreken in deze aflevering ook wat wetenschappers vinden van de EU Soil Monitoring Law. Waarom moet het een tandje ambitieuzer? En hoe kan deze wet in de praktijk gaan uitpakken? De leestips van Liesje zijn ‘Verweven leven’ (NL) of ‘Entangled life’ (EN) van Merlin Sheldrake en ‘Een vlecht van heilig gras’ (NL) of ‘Braiding sweetgrass’ (EN) van Robin Wall Kimmerer. De audio van sir David Attenborough die we in deze aflevering laten horen is afkomstig van een filmpje van The Royal Society (minuut 0:35-1:56). Dit filmpje heeft een Creative Commons licentie die onder naamsvermelding hergebruik toestaat. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 39 met Auke van der Woud en naar aflevering 16 met Franciska de Vries en Michiel Wallis de Vries. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we erg op prijs! Reacties zijn welkom via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.