Toekomst voor Natuur

Bodem en water moeten sturend worden voor onze ruimtelijke ordening, aldus Hugo de Jonge. In tijden van klimaatverandering is waterbeheer een fikse uitdaging voor onze waterschappen. Daarom spreekt Anthonie in deze aflevering met een bijna naamgenoot, Antoinet Looman, heemraad bij Waterschap Rijn en IJssel voor de fractie Water Natuurlijk. Waar houdt een heemraad zich mee bezig? Waarom is het waterschapsbestuur politiek? We spreken over de enorme uitdagingen van het waterbeheer. Soms valt er enorm veel water in korte tijd en steeds vaker is er sprake van langdurige droogte. Hoe moeten we daarmee omgaan? En hoe krijgt natuur daarin een plek? Antoinet geeft een inkijkje in de dilemma’s voor waterschapsbestuurders rondom bijvoorbeeld de Omgevingswet en vertelt dat er op 15 maart wel degelijk wat te kiezen valt bij verschillende waterschapspartijen. Zelf springt ze op de bres voor drinkbare rivieren en geeft ze voorbeelden van stappen die ze daar nu voor wil zetten. En het mooie is: iedereen kan bijdragen aan een toekomstbestendig waterbeheer. Bekijk de voorbeelden op weetvanwater.nl. De leestip van Antoinet is ‘Waar een wil is, is een omweg’ van Marina Lámeris. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Volg ons op de sociale media voor previews en updates.

Er komt nieuwe natuurwetgeving uit Europa aan. In juni 2022 presenteerde de Europese Commissie de EU Nature Restoration Law, de Europese natuurherstelwet. Wat houden de plannen in? Wat betekenen ze voor de lidstaten en voor natuurherstel? In deze aflevering spreekt Anthonie met Kris Decleer, onderzoeker landschapsecologie en natuurbehoud bij het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) in Vlaanderen. Je zou zeggen, we hebben de Vogel- en Habitatrichtlijn dus natuur in Europa is voldoende beschermd. Maar dat blijkt iets genuanceerder te liggen. Veel beschermde gebieden en soorten verkeren in een ongunstige staat. Bovendien ligt de focus in de Vogel- en Habitatrichtlijn op natuurgebieden en is natuur buiten de beschermde gebieden weinig beschermd. De voorgestelde natuurherstelwet gaat hier verandering in aanbrengen. Kris praat je bij over alle ‘ins en outs’, de doelen en het tijdspad. En er is meer nieuws: vanaf 2026 gaat minstens 10% van de Europese begroting verplicht aan biodiversiteit besteed worden. De economische return van deze investeringen is berekend op 8-38x. Gaat de Europese natuurherstelwet nu eindelijk het verschil maken voor natuur en landschap? Deze aflevering is eind 2022 opgenomen. Als er gesproken wordt over dit jaar is dat dus 2022 en volgend jaar is 2023. Kris heeft geen leestip, maar een andere tip: ga naar buiten en verwonder je over de fantastische natuur! Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt het INBO bereiken via @INBOVlaanderen op Twitter en @inbovlaanderen op Instagram.

Wie waren de eerste ecologen? En beïnvloedt hun werk onze huidige kijk op natuur? Om die vragen te beantwoorden maken we in Toekomst voor Natuur een kleine serie over ‘Grondleggers van de ecologie’. Anthonie maakt deze serie samen met Norbert Peeters, botanisch filosoof. In deze eerste aflevering van de serie behandelen we Carl Linnaeus (1707-1778), een Zweeds arts, botanicus, zoöloog en geoloog. Linnaeus is bekend vanwege zijn rangschikking van de natuur. Minder bekend is dat hij de basis legde voor de economie van de natuur, een voorloper van ons begrip ecologie. We bespreken in deze aflevering het werk van Linnaeus als taxonoom, botanicus en ecoloog aan de hand van zijn werken Sytema Naturae, Oeconomia Naturae en Politia Naturae. Als we Linnaeus introduceren als ecoloog, bespreken we ook Linnaeus’ inspiratiebronnen. We staan uitgebreid stil bij de betekenis van Linnaeus voor onze tijd en ook bij zijn nalatenschap. Het gedachtegoed van Linnaeus blijkt verrassend aanwezig in de 21e eeuw. De leestips in deze aflevering staan in het teken van Linnaeus. Anthonie tipt de biografie ‘Carl Linnaeus – de man die de natuur rangschikte’ van Gunnar Broberg. Norbert tipt ‘Carl Linnaeus de bloemenkoning’ van Knut Hagberg (alleen antiquarisch), ‘Linnaeus Nature and Nation’ van Lisbet Koerner en ‘Nature’s economy – a history of ecological ideas’ van Donald Worster. Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Norbert bereiken op Twitter via @Norbert_Peeters en op Instagram via @Norbertbotanischfilosoof.

Bever, otter, vos, wolf: ze maakten allemaal een spectaculaire comeback in België in de afgelopen twintig jaar. Hoe is dat mogelijk? En zijn wij klaar voor het samenleven met deze dieren? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Diemer Vercayie, bioloog, filosoof en zoogdierexpert bij Natuurpunt. Het samenleven met wilde dieren gaat volgens Diemer niet zonder slag of stoot. Het kost tijd, maatregelen en bovenal een ‘mentale klik’. Maar we kunnen het leren en moeten als samenleving degenen die schade of hinder ondervinden vooral steunen. Diemer vertelt over de succesvolle aanpak van het Wolf Fencing Team Belgium, die ertoe leidt dat mensen leren om samen te leven met de wolf. Tegelijkertijd is er in het debat rond de wolf een opmerkelijke ontwikkeling gaande, die lijkt op een opleving van het Roodkapje-syndroom. Hoe moeten we dat plaatsen en daarmee omgaan? En gaat beheerjacht op wolven helpen om schade te voorkomen? Tenslotte spreken we ook over de toekomstvisie voor natuur in Vlaanderen, natuur in het hart. Diemer stipt en passant een grote communicatiefout van natuurorganisaties aan. De leestip van Diemer is Half Earth van Edward O. Wilson. Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Diemer bereiken op Twitter via @DiemerVercayie. We verwijzen in deze aflevering naar een eerdere aflevering met Jaap Dirkmaat, waarin hij onder andere zijn visie op de wolf geeft. Het samenleven met de wolf komt ook terug in aflevering 6 over natuurbeelden met filosoof Martin Drenthen.

In deze laatste aflevering van 2022 blikken we terug op een roerig jaar voor de agrarische sector en kijken we vooruit naar 2023. Wordt dat een kanteljaar voor de landbouw? Anthonie spreekt met Heleen Lansink, boerin op de Melktapperij in St. Isidorushoeve en Ron Methorst, lector Omgevingsinclusief ondernemen aan de Aeres Hogeschool in Dronten. Hoe hebben Heleen en Ron het afgelopen jaar beleefd? Hoe is het om in deze uitdagende tijd de boeren en boerinnen van de toekomst op te leiden? En om een agrarisch bedrijf draaiende te houden terwijl de crises over elkaar heen buitelen? We spreken over heel blijven in de transitie, als mens, over het landbouwakkoord en de rol van vrouwen die groot is, maar nog veel meer benut zou kunnen worden. En omdat het de laatste aflevering van het jaar is, hebben Ron en Heleen vijf leestips voor de luisteraars. De tips van Heleen zijn: ‘Polarisatie’ van Bart Brandsma en ‘De avond is ongemak’ van Marieke Lucas Rijneveld. De leestips van Ron zijn: ‘De laatste reis van de boswachter’ van Dirk Jan Roeleven en Hester van der Vliet, ‘Waarden van het land’ van Ton Duffhues en ‘Hoe mijn geloof de kerk overleefde’ van Philip Yancey. Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Heleen bereiken op Twitter via @heleenlansink en Ron op Twitter via @ronmethorst. We verwijzen in deze aflevering naar een eerdere aflevering: Over Rachel Carson en haar werk in aflevering 21 met Medard Hilhorst.

Buiten natuurgebieden lijkt natuur vogelvrij. En bovendien: pas wanneer een leefgebied of soort bedreigd is, onderneemt de overheid actie. Hoe keren we dat tij? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Jessica den Outer, milieujurist en VN-expert in rechten voor natuur. Jessica deelt wereldwijde voorbeelden van een succesvolle aanpak van natuurbescherming door het verlenen van rechten aan rivieren, wetlands en andere gebieden. Welk probleem lost dat op? En is het voldoende om tot ander, minder destructief menselijk gedrag te komen? En waar ligt de grens voor juridisering van natuur? We bespreken ook hoe het ervoor staat met initiatieven in Europa. Kunnen rechten voor natuur in Nederland de verbreding van snelweg A27 bij Amelisweerd nog keren? De leestip van Jessica is ‘The bees’ van Laline Paull, een novelle over het leven in een bijenkorf. Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Jessica bereiken op Twitter en Instagram via @Jessicadenouter. We verwijzen in deze aflevering naar eerdere afleveringen: - Over referentiebeelden voor de Waddenzee in aflevering 15 met Marc Argeloo. - Over Rachel Carson en haar werk in aflevering 21 met Medard Hilhorst.

September 1962. Wetenschapper en bestsellerauteur Rachel Carson publiceert haar boek Silent Spring. Ze stelt de verwoestende invloed van de mens op de levende wereld aan de kaak. Het boek slaat in als een bom. Carson wordt zwartgemaakt en aangeklaagd door fabrikanten van bestrijdingsmiddelen en de overheid. Maar ze blijft rustig en heeft de feiten aan haar zijde. Ze krijgt gelijk, ook bij het grote publiek. Wie was Carson? En waarom schreef ze Silent Spring? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Medard Hilhorst, docent ethiek aan de Erasmus Universiteit en Erasmus MC en schrijver van het boek ‘Rachel Carson op de bres voor de aarde’. Je hoort in deze aflevering wat de kern is van Silent Spring, hoe bijzonder de taal van Carson was, hoe op Silent Spring gereageerd werd en wat de uitwerking van het boek was. Ook kijken we naar de huidige tijd: wat zou Carson daarvan vinden als ze in 2022 zou rondlopen? En welke keuzes kunnen we nu maken om een nieuwe catastrofe te voorkomen? De leestips van Medard zijn ‘Levensmuren’ van Nina Burton en ‘De heilige natuur’ van Karen Armstrong. Wil je meedingen naar een exemplaar van het boek van Medard Hilhorst, ‘Rachel Carson op de bres voor de aarde’? Speciaal voor luisteraars van Toekomst voor Natuur stelt de KNNV Uitgeverij twee exemplaren beschikbaar. Beluister de aflevering om te horen hoe je mee kunt doen! Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

In deze aflevering blikt ‘vogelveteraan’ Gerard Ouweneel (1937) terug op 72 jaar vogelaarsbestaan. In 1950 begon zijn avontuur op het welhaast mythische vogeleiland de Beer ter hoogte van Hoek van Holland. Al snel verdween dat natuurgebied in de vaart der volkeren van de Rotterdamse haven. Gerard zwierf verder en kwam onderweg veel bijzondere vogels én vogelaars tegen. Hij blikt terug op zijn tijd bij Vogelbescherming Nederland als redactielid van het tijdschrift de Lepelaar, een stormachtige periode in het bestaan van Vogelbescherming. En Anthonie spreekt met Gerard over de verdere opkomst van wettelijke natuurbescherming in Nederland. Over het vogelaarsbestaan schreef Gerard talloze boeken en in deze aflevering doet hij met enkele smeuïge verhalen nog een duit in het zakje. Alle ontwikkelingen overziend is Gerard toch wel somber over de toekomst. Wanneer stopt de vogelgriep? En blijven de trekvogels komen? De leestips van Gerard zijn ‘Een voorrecht om in te leven’ van Ed Buijsman en ‘Dwaalgast in het graan’ van Ben Koks en Elvira Werkman. Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Zijn onze bossen bestand tegen klimaatverandering? En tegen onze energiehonger? De 21e eeuw is misschien wel de eeuw van het bos, maar er komt ontegenzeggelijk veel op onze bossen af. Daarover spreekt Anthonie met Luc de Keersmaeker, onderzoeker en bosecoloog bij het INBO - Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek in Vlaanderen. We spreken over de historie van het bosbeheer, de vele verwachtingen die wij hebben van onze bossen, de uitdagingen voor bossen in de 21e eeuw en we staan uitgebreid stil bij klimaatbestendig bosbeheer. Moeten we zuidelijke soorten aanplanten of juist niet? En wat te denken van alle boomplantacties in de strijd tegen klimaatverandering? Mocht klimaatverandering je erg bezighouden dan heeft Luc een belangrijke boodschap voor je: bossen hebben de tijd. De vraag is: gunnen wij het bos de tijd? De leestip van Luc is ‘Wat bomen ons vertellen’ van Valerie Trouet, een geschiedenis van de wereld geschreven in jaarringen. Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Je kunt het INBO bereiken via @INBOVlaanderen op Twitter, @inbovlaanderen op Instagram of via https://www.vlaanderen.be/inbo/home/.

Onze cultuurlandschappen zijn in de afgelopen anderhalve eeuw ingrijpend veranderd. Of, zoals onze gast het zegt: “het landschap is naar de kloten”. Hoe is dat zo gekomen? En hoe maken we onze cultuurlandschappen weer mooi? Hierover spreekt Anthonie met Jaap Dirkmaat, directeur van Vereniging Nederlands Cultuurlandschap en al decennialang natuurbeschermer. Jaap onderscheidt twee aderlatingen van onze landschappen, de eerste toen oernatuur werd omgezet in landbouwgrond en de tweede bij de ruilverkavelingen in de vorige eeuw. We bespreken wat er sinds de ruilverkavelingen is veranderd, welke rol de overheid daarin speelde en hoe we weer rijke cultuurlandschappen kunnen krijgen. Maatschappelijke en politieke ontwikkelingen blijken  behoorlijk bepalend voor of dat lukt. Jaap pleit ervoor om niet wéér in de pilotfase te blijven hangen, maar nu eindelijk werk te maken van grootschalig landschapsherstel, in moderne stijl. Het kán! Natuurlijk komt de wolf ook ter sprake. We verdienen de wolf in Nederland niet, aldus Jaap. De leestip van Jaap is ‘Arthur, de koning van eens en ooit’ van T.H. White. Hij vertelt er beeldend over waarom dit zijn keuze is. Wil je reageren op deze aflevering? Dat kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Je kunt Jaap en de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap bereiken via @VNC_Landschap op Twitter, @cultuurlandschap op Instagram of via https://www.nederlandscultuurlandschap.nl/.