Vroeg!

35 jaar geleden werd uit een fusie van vier partijen, een nieuwe partij geboven in politiek Den Haag: GroenLinks. En dat was spannend: Want konden die vier partijen succesvol samensmelten tot één partij met één verhaal? Nou, we kunnen wel stellen dat het huwelijk de wittebroodsweken heeft overleefd, want vandaag viert de partij haar 35e jaar. Om in huwelijkstermen te blijven, dat is een koralen jubileum. En dat is voor ons de reden om terug te blikken op 35 jaar GroenLinks: Van de oprichting tot de samensmelting met PvdA. Wie waren de hoofdrolspelers en wat is er nog over van de Groene idealen? Te gast is politiek journalist van de Groene Amsterdammer en schrijver van het boek 'Een Links Verhaal', Coen van de Ven.

11 dagen lang hebben leiders van over de hele wereld gesproken over de toekomst van onze aarde op de jaarlijkse klimaattop in Belém, Brazilië. Iemand die deze top op de voet heeft gevolgd is onderzoeksjournalist voor Follow the Money Mira Sys! Met haar gaan we het vandaag hebben over een paar belangrijke thema's van de afgelopen top. Van carbon credits en inheems protest tot de koplopers in de energietransitie.

'Españoles, Franco ha muerto'. Franco is dood. Deze woorden kwamen vandaag, precies 50 jaar geleden, de woonkamers van miljoenen Spanjaarden binnen. Met zijn dood kwam er een einde aan zijn fascistische en dictatoriale regime en werd het land een democratie. Dit jaar staat Spanje stil bij de vijftigste herdenking van zijn dood. De huidige Spaanse regering onder leiding van premier Pedro Sánchez kondigde deze maand aan dat Franco-symbolen in de openbare ruimte, zoals straatnamen en standbeelden, van de oud-dictator verwijderd moeten worden. De Actiegroep Debería Desaparecer (Het Moet Verdwijnen) stelt dat er nog ongeveer 6000 van zulke Franco-symbolen te zien zijn. Hoe is de fascistische Franco nog terug te zien in het Spanje van nu? En hoe lukt het deze toch vrij jonge democratie om fascisme buiten de deur te houden? Jan praat erover met Stefanie Massink, Universitair Docent Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht! Goedemorgen!

Vandaag overhandigt 'de Groene 11', dat is een samenwerking tussen natuur- en klimaatorganisaties, een kamerplant en een verkiezingsmanifest aan de nieuwe Kamerleden die vandaag worden geïnstalleerd. De organisaties willen klimaat en natuur weer nadrukkelijk op de agenda zetten na een periode waarin deze thema's beperkt aan bod kwamen. Ook is de klimaattop weer in volle gang. Wereldleiders, klimaatexperts en activisten komen bijeen om de staat en de toekomst van het klimaat te bespreken. En dat gaan we in VROEG! ook bespreken, en wel met Erik van Sebille, hoogleraar Oceanografie en Klimaatwetenschap aan de Universiteit van Utrecht.

De Amerikaanse Democraten maakten vorige week een vette drieslag: zo won de zelfbenoemd democratisch-socialist Zohran Mamdani de burgemeestersverkiezing in New York en gingen twee Democraten in New Jersey en Virginia er vandoor met het gouverneurschap. Is dit de opleving waar de Democraten zo van dromen? En wat betekent dit voor de Republikeinen? Te gast: Amerikakenner Kenneth Manusama.

In Nederland is 1 op de 3 mensen mantelzorger: dat zijn er meer dan 5 miljoen, blijkt uit cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau. En dat heeft allerlei redenen: vergrijzing, druk op de zorg, oplopende kosten. En volgens verwachting zal het aantal mantelzorgers in ons land alleen maar toenemen. Dagelijks helpen miljoenen mensen hun naasten met allerlei aspecten in hun leven. Dat kan heel intensieve hulp zijn, maar ook heel laagdrempelig, zoals wekelijks boodschappen doen voor je buurvrouw. Op deze Dag van de Mantelzorg, duiken wij dieper in het werk van deze grote groep Nederlanders en de uitdagingen die daarbij komen kijken. Te gast zijn mantelzorger Ton den Iseger en bestuurder bij MantelzorgNL Esther Hendriks.

Nu de wapenstilstand van kracht is keren veel Gazanen terug naar hun oude woonwijk. In 80% van de gevallen is dit een lege vlakte vol met stof. Maar door het staakt-het-vuren en het vrijlaten van de gijzelaars durven sommige Gazanen waaronder de burgemeester van Gaza-stad, Yahya al-Sarraj, heel voorzichtig te dromen over een einde aan het geweld. Maar hoe doe je dit, een land opbouwen na oorlog en genocide? En met welke middelen? Jan praat erover met Universitair Docent Midden-Oostenstudies aan de Rijksuniversiteit Groningen Kiki Santing!

De PVV begon haar afgelopen verkiezingscampagne met een discriminerend beeld: links een jonge blonde vrouw en rechts een norse, gerimpelde vrouw met hoofddoek, met de tekst "Aan U de keuze op 29/10". Het bericht zorgde voor meer dan 2500 meldingen van discriminatie. Ook bij andere politieke partijen is het steeds normaler om Nederlandse moslims te ondermijnen en verdacht te maken. Terwijl er veel discriminatie tegen moslims is geweest gedurende de verkiezingscampagne(en daarvoor) is er aan de andere kant weinig aandacht voor dit probleem binnen de politiek, zoals contcreet beleid om het te bestrijden. Hoe hebben Nederlandse moslims zelf de afgelopen verkiezingsperiode ervaren en hoe doorbreken we die normalisering van moslim-discriminatie? Te gast: Ismaïl Sarti, bestuurslid bij het Collectief Jonge Moslims

Vandaag start het Wereldforum voor Democratie in Straatsburg. 13 jaar geleden werd dit forum in het leven geroepen door de Raad van Europa. Dat deden ze om de oorzaken te onderzoeken voor de desinteresse van burgers in de democratie, maar ook om te onderzoeken hoe ze de democratische cultuur wereldwijd kunnen versterken. Het thema van deze editie is 'Democracy at risk: how can we revive it?', vrij vertaald: onze democratie is in gevaar. Hoe ziet gevaar voor de democratie eruit? Hoe zie je dat terug in Nederland? En kunnen we democratie weer een boost geven? Te gast is Sander Heijne, hoofdredacteur van Vrij Nederland en schrijver van het boek 'De meeste stemmen gelden niet'.

Het Woudagemaal in het Friese Lemmer, het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld en tevens Unesco Werelderfgoed, moest afgelopen week weer aan de bak! Dit gemaal in Friesland wordt ingezet bij te hoge waterstanden. Waar het gemaal tussen 2012 en 2022 gemiddeld zo'n 4 dagen per jaar draaide, waren dit afgelopen jaar al 13 dagen. Daardoor rijst de vraag: hoe is het in ons land gesteld met de waterstanden? En moeten we ons daar zorgen over maken? Want we zijn als Nederland toch het allerbeste in de strijd tegen water? Te gast is Bea de Buisonjé, lid van het dagelijks bestuur én 2e loco-dijkgraaf bij Waterschap Amstel, Gooi en Vecht.