OOG op Wetenschap

Hoe het met de hermelijn, wezel en bunzing in Nederland gaat, is nog niet zo’n makkelijk te beantwoorden vraag, weet promotiestudent ecologie Pieter Otte van de Rijksuniversiteit Groningen. ’s Nachts sliep hij eens in zijn busje middenin de natuur, op zoek naar de hermelijn, de makkelijkst te spotten soort van de drie. Spannend, maar overdag zit hij vooral camerabeelden te analyseren.Toch heeft hij in de anderhalf jaar dat hij nu bezig is, maar een handvol hermelijnen in het echt gezien. De beestjes zijn namelijk zo schuw dat ze zich niet makkelijk laten spotten. En dat is wel nodig om in kaart te brengen wat de hermelijn nodig heeft om zich in ons land thuis te voelen.Hoe Pieter desondanks toch hoopt meer marterachtigen te pakken te krijgen? En of dat zijn team nu eindelijk wel gaat lukken?Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap .

Weet jij eigenlijk van welk materiaal je kleding gemaakt is? Wellicht denk je niet meteen aan plastic. Maar volgens Barbro Melgert, hoogleraar Respiratoire Immunologie van de Rijksuniversiteit Groningen komen de meeste microscopisch kleine stukjes plastic die we binnen krijgen van onze kleding.Niettemin: plastic is op het oog een fantastisch materiaal. Het is goedkoop om te maken en vrijwel overal wel voor te gebruiken. Dat is top, maar het is ook lastig weer weg te krijgen als we het niet meer nodig hebben.De meningen zijn nog verdeeld over of het inademen van zogeheten microplastics schadelijk is. Maar het is duidelijk dat hoge concentraties kunnen leiden tot problemen met de longen. Volgens Melgert zijn er buitenshuis op dit moment waarschijnlijk nog geen gevaarlijke concentraties. Maar binnen in huis kan het zich snel opstapelen, zeker als je niet goed ventileert. Weten hoe we onderzoek doen naar dit soort kleine plastics? En wat je kunt doen om te zorgen dat je zo min mogelijk inademt? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap

Wie kent het niet: je komt toch met meer spullen uit de supermarkt dan op je lijstje had staan. Mensen maken regelmatig keuzes waarvan ze zich niet bewust zijn. Zelfs vaker dan ze denken, vertelt filosoof en ethicus Daphne Brandenburg van de Rijksuniversiteit Groningen.Dan is niet per se erg. Tenminste: zolang je uit vrije wil keuzes blijft maken, die hetzelfde zijn als wanneer je wél over die keuze blijft nadenken. Ook al wordt je in de supermarkt wellicht beïnvloed door reclame.En ook al hebben mensen een vrije wil, toch is het niet altijd nodig om meteen te zoeken naar schuld of verantwoordelijkheid als iemand een misstap begaat. Soms kan het helpen om te kijken hoe we in de toekomst een misstap kunnen voorkomen. Dat gebeurt bijvoorbeeld al vaak in de opvoeding, ziet Brandenburg.Weten of die aanpak ook toe te passen is in bijvoorbeeld het strafrecht? En wat je kunt doen om bijvoorbeeld minder mee te nemen uit de supermarkt? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap

Journalistiek verandert niet zo snel als veel mensen denken, zegt universitair hoofddocent journalistiek Frank Harbers van de Rijksuniversiteit Groningen. Zo wordt al jaren gesproken over dé doorbraak van AI in de journalistiek, maar dit gebeurt slechts mondjesmaat.En dat is maar goed ook. Bedrijven veranderen slechts langzaam omdat ze anders niet meer herkend worden door hun publiek. Toch is de vooruitgang ook niet helemaal te stoppen, ziet Harbers. En het levert nieuwe mediavormen op, zoals de correspondent.Wil je weten welke gevaren journalistieke innovatie met zich mee kan brengen? En hoe de journalistiek het beste kan reageren op nepnieuws? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Een schrikbarend klein deel van de ecologisch waardevolle Waddenzee is in de theorie én in de praktijk echt goed beschermd tegen invloeden van de mens: maar twee procent. Verder vindt er wel bescherming plaats op papier, maar wordt die in de praktijk niet echt nageleefd, ziet marien ecoloog Kasper Meijer van de RUG. Hij bekeek voor zijn studie de zeebodem en het leven wat daar te vinden is.Hoe de zee beter te beschermen is, welke rol de vissers in de Waddenzee daarin kunnen spelen en wat Kasper nog gaat doen om zeeën beter te beschermen? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Van het maken van brooddeeg tot het brouwen van bier, gisten zijn eencelligen met nuttige toepassingen. Toch zijn er ook gisten met eigenschappen die op het eerste oog wat minder handig zijn: zogenaamde killergisten. Zij kunnen giftige eiwitten produceren waarmee ze andere gisten in hun omgeving uitschakelen.Dat doen die gisten zodat concurrerende gisten worden uitgeschakeld, weet microbioloog Rianne Prins van de Rijksuniversiteit Groningen. Zo blijft er meer voedsel over voor de gist in kwestie.En de gist zelf? Die is immuun voor zijn eigen giftige eiwitten. Of wij als mensen ons moeten wapenen tegen de killergisten of dat we ze wellicht nuttig in kunnen zetten? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

De Groningse familie Scholten was één van de meest invloedrijke families uit hun tijd, ruim honderd jaar geleden. Met de winst uit hun fabrieken – tot in Oekraïne aan toe - waren ze weldoeners in de stad. Willem Albert noemde zich een selfmade man, die zijn vermogen had opgebouwd door hard te werken. Maar hij kon dat niet alleen, weet geschiedenispromovendaMarieke Dwarswaard van de Rijksuniversiteit Groningen. Het toezicht op de boekhouding van de Scholtens lag na verloop van tijd in handen van zijn vrouw Klaaszien, die daarmee misschien wel de redding van de bedrijven was. En haar vader bracht op een doorslaggevend moment geld in om fors uit te breiden.Voor een familiebiografie dook Dwarswaard in De Groninger Archieven, waar maar liefst 35 meter aan kastruimte over de Scholtens te vinden is. Weten wat ze daaruit over de onbekendere Scholtens heeft geleerd en wat de impact van de familie in de stad geweest is? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Leer je een tweede of zelfs derde taal, dan blijven je hersenen langer gezond, zegt hoogleraar Engelse taalkunde Merel Keijzer, die zich bezighoudt met tweetaligheid en dementie en dementiezorg voor mensen zonder Nederlandse achtergrond.Als je constant wisselt tussen talen, werken hersenen daar hard aan. En dan worden ze minder snel slecht. Tweetalige mensen lijken zelfs minder snel dementie te krijgen, zegt Merel.En dan is er de andere kant: anderstalige ouderen in de Nederlandse dementiezorg terechtkomen, kunnen het knap lastig hebben. Als zij hun moedertaal niet meer kunnen spreken, holt hun taalvermogen nog harder achteruit. Hoe kun je op de leukste manier een nieuwe taal leren? En wil Merel doen om anderstalige ouderen met dementie zo goed mogelijk te helpen? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Zowel mensen als andere diersoorten hebben conflicten. De manier waarop die conflicten ontstaan, verschilt niet zo gek veel tussen verschillende diersoorten en de mens, zegt Carsten de Dreu. Als hoogleraar fundamenten van samenwerking en sociale organisatie onderzoekt Carsten conflicten en groepsgedrag.Zowel mensen als dieren zien anderen als bedreiging, en zijn uit op eigenbelang. Maar waar mensen ook vooruit kunnen kijken en daardoor kunnen bepalen wat verstandig is om te doen, kunnen bijvoorbeeld chimpansees minder goed, zegt Carsten. Of wij daarmee ook verstandiger zijn in het aangaan van conflicten, is de vraag.Wat wij verder kunnen leren van groepsconflicten bij dieren? En hoe je zelf een conflict het beste aan kunt pakken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Dat geluid een positieve werking op je kan hebben, is breed bekend. Wil je bijvoorbeeld dat je eten lekkerder smaakt? Zet een achtergrondmuziekje op, zoals lichte klassieke muziek of jazz. Bepaalde geluidsgolven, de zogenaamde binaural beats, lijken er in de eerste studies zelfs voor te zorgen dat mensen minder pijn ervaren, zegt universitair docent onderwijsinnovatie Kirsten van den Bosch van de Rijksuniversiteit Groningen. Toch is meer onderzoek nodig om de positieve effecten van geluid op de gezondheid vast te stellen.Daar gaat Van den Bosch met haar team op festival Noorderzon met het publiek een bijdrage aan leveren. Ze gaan meten welke invloed geluid heeft op bijvoorbeeld de reactiesnelheid van het publiek. Wil je weten hoe die binaural beats klinken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.