OOG op Wetenschap

Een groot deel van de Nederlandse bevolking heeft van last van een kleine nierbeschadiging. Daar merk je weinig van. Erger wordt het met een nierziekte: daar heeft zo'n twaalf procent van de bevolking mee te kampen. Zij krijgen bijvoorbeeld last van vermoeidheid, misselijkheid of moeten vaker plassen. Niet alleen te zout eten is de boosdoener, ook weet een gedeelte van de Nederlandse bevolking niet goed hoe je met een nierziekte moet omgaan. Zij hebben verminderde gezondheidsvaardigheden, zegt Marco Boonstra, docent en onderzoeker van communicatievaardigheden in het UMCG. Hoe Boonstra samen met de nierpatiënten de communicatie over hun behandeling verbeterde onder de naam 'Grip op uw Nieren' en wat dat opleverde, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Van de kleefkracht van gekkopootjes tot de aerodynamica van vogelvleugels: voor uitvindingen halen onderzoekers regelmatig inspiratie uit de natuur. Zo ook voor zijde, een product dat normaal gesproken door de zijdespin wordt gemaakt. Maar niet in het laboratorium van Marleen Kamperman, hoogleraar polymeren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij zet bacteriën aan het werk die het zijdeachtige materiaal kunnen nabootsen. Dat is niet alleen goedkoper, het levert ook nog eens veelzijdige materialen op die zelfs gebruikt kunnen worden in het menselijk lichaam. Maar het stopt niet bij de zijdespin. Waarom Marleen ook naar mosselen en zeewier kijkt voor haar onderzoek en welke dieren ze in de toekomst wil bekijken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

In acht jaar gooide rapper 2Pac zijn Amerikaanse accent volledig om. Rapte hij in 1988 nog volgens het monotone accent van de Oostkust, vlak voor zijn dood in 1996 was dat veranderd in de melodieuze spraak van de Westkust. Dat vertelt, Steven Gilbers hiphoponderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast produceert hij zelf ook hiphop als artiest. Wil je weten hoe je accentveranderingen in hiphop onderzoekt en hoe het zo'n populair muziekgenre is geworden? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

De huidige manier om te testen op tuberculose - een wereldwijd veel voorkomende dodelijke aandoening - is te duur en niet precies genoeg. Daarom ontwikkelt scheikundige Adri Minnaard van de Rijksuniversiteit Groningen samen met zijn collega's een alternatieve methode om te testen op tuberculose - sneller en goedkoper. Het was een proces van zeker twintig jaar, waarin Minnaard met collega's verschillende moleculen uit de tuberculosebacterie nauwkeurig namaakte. Benieuwd hoe dat jarenlange onderzoek gaat, waarom Minnaard een prijs van maar liefst 1,6 miljoen euro voor zijn werk kreeg en waaraan hij dat uit wil geven? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Zonneparken verschijnen de laatste jaren op steeds meer weilanden. Tot eind 2022 verscheen al zestig procent van de nieuwe parken op landbouwgrond. De overige parken verschijnen bijvoorbeeld op grasvelden, groenstroken langs wegen of op zandvlaktes.  Waar een zonnepark verschijnt, verdwijnen soorten zoals de kievit en veldleeuwerik. Maar er komen ook vele insecten, vlinders en vogels als de gele kwikstaart voor terug. Om te bekijken wat er precies verandert in de natuur van een zonnepark in wording, loopt ecoloog Sylvia de Vries tientallen kilometers door zo'n park om de dieren te tellen. Wat een zonneparkeigenaar naar aanleiding van haar onderzoek kan doen om het park zo natuurvriendelijk mogelijk te maken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Wie in winterslaap wil, wordt teleurgesteld. Onze lichaamscellen kunnen de plotselinge temperatuurwisseling die bij een koude winterslaap hoort, niet aan en gaan op zo'n moment kapot. Een winter lang doorslapen, is op dit moment dus niet mogelijk. Zoogdieren die wel in winterslaap gaan, beschermen hun cellen tegen de schade die optreedt tijdens zo'n slaap. Maar hoe doen ze dat? En hebben wij daar als mensen ook iets aan, bijvoorbeeld als we celbeschadigingen als gevolg van ziekten willen voorkomen of zelfs repareren? Guido Krenning is onderzoeker aan het UMCG en werkzaam bij Sulfateq. Hij doet onderzoek naar het gebruik van het beschermingsmechanisme van cellen tijdens de winterslaap. Op basis daarvan ontwikkelde hij een medicijn, dat mogelijk helpt bij aandoeningen als alzheimer, nierziekte en hartfalen. Hoe hij het medicijn maakte, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Zelfs op de buitenschoolse opvang gebruiken kinderen al een smartphone. Het brengt niet alleen leuke spelletjes en filmpjes met zich mee, maar ook schokkende of zelfs gevaarlijke ervaringen, zoals gewelddadige video’s. Maar hoe gaan kinderen daarmee om? Oftewel: wat zijn hun digitale vaardigheden? En hoe kunnen we kinderen digitale vaardigheden aanleren? Denise Mensonides is onderzoeker van het gebruik van digitale media door kinderen aan de Rijksuniversiteit Groningen. In deze aflevering van OOG op Wetenschap vertelt ze over de digitale vaardigheden en het nieuwsgebruik van kinderen, waarvoor ze meekeek op de buitenschoolse opvang.

Je hoeft je smartphone maar te pakken of je hebt al te maken met kunstmatige intelligentie. Denk maar aan hoe Google tegenwoordig aan de hand van een foto kan opzoeken wat er op die foto te zien is. Of dat je tegenwoordig met een druk op de knop iets kunt wissen uit een foto. Toch weten veel mensen niet welke wereld er schuilgaat achter AI: wat zijn de gevaren? en hoe wordt kunstmatige intelligentie ontwikkeld? Dagmar Heeg is wetenschapscommunicator aan de RUG en doet promotieonderzoek naar de AI-geletterdheid van de maatschappij. Hoe jij nog beter kan omgaan met AI, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Plastic is een geweldig handig materiaal dat we allemaal dagelijks gebruiken voor allerlei verschillende toepassingen. Maar goed voor het milieu is het niet. Daarom zijn wetenschappers zoals biotechnoloog Jeroen Siebring op zoek naar materiaal om plastic te vervangen. Of PHA's alle soorten plastic kunnen gaan vervangen en wat er nu al gedaan kan worden met PHA's, dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

De eerste robot die hoogleraar dienstenmarketing Jenny van Doorn (RUG) voor een paar honderd euro kocht, zette ze zelf in elkaar. Inmiddels werkt ze met een stuk geavanceerdere robotica, waarmee ze in de ouderenzorg onderzoekt hoe mensen op ze reageren. En wat blijkt? Ouderen kunnen verrassend snel aan een robot wennen. Toch worden robots nog maar weinig in de ouderenzorg gebruikt. Of dat gaat veranderen en waar je nog meer robots kunt gaan verwachten? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.