Het Mediaforum

Bij de talkshow 'Eva' schoven de hoofdredacteuren van NRC, de Volkskrant, de Telegraaf en NOS Nieuws aan om te praten over de berichtgeving rondom de oorlog in Gaza. Ieder medium maakt daarin andere journalistieke afwegingen. "Het is heel interessant om te zien en te horen hoe die gesprekken op verschillende redacties plaatsvinden", vindt Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing en Caribische gebieden bij de NTR. "Het is heel belangrijk om aan het publiek te laten zien, omdat het zo’n heftig debat is en veel gevoelens oproept." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, vond het een "mooie demonstratie van pluriformiteit" in het Nederlandse medialandschap.

Het rommelt bij NSC. De partij lijkt in zwaar te verkeren en de vraag rijst of de verkiezingen nog wel haalbaar zijn. Eddy van Hijum, demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, is nu de lijsttrekker sinds het vertrek van Nicolien van Vroonhoven en Pieter Omtzigt. In interviews legt hij uit dat Den Haag een "slangenkuil" is en dat de premier geen duidelijke richting heeft aangegeven. "Ik had liever meer antwoorden die naar binnen gericht waren, zoals wat ze beter hadden kunnen doen", reageert Mireille van Ark, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws. "We hebben dit vaker gezien bij partijen die ontstaan rondom een persoon en de populariteit van de persoon", zegt programmamaker Kefah Allush. "Ik denk niet dat het te keren is. Als je eenmaal in die negatieve spiraal zit, heb je het daar voortdurend over." Aan tafel zitten Mireille van Ark, Kefah Allush en Spraakmaker Lotte Prins.

Aan tafel zitten Arjen Fortuin, Wilma Haan en Spraakmaker Chris de Stoop. Met Jinek, Pauw en De Wit, Lubach, De Slimste Mens en RTL Tonight terug op de buis was het een behoorlijk volle start van het nieuwe tv-seizoen. "Het viel niet mee", reageert Arjen Fortuin, verslaggever bij NRC. Het ging bij de meeste programma's "geen moment over de inhoud van beleid", aldus Fortuin. "We kregen nu een heropvoering van de ruzies van de afgelopen maanden." Ook Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur van NOS Nieuws, had liever het nieuws van de dag besproken gezien dan wat zich afgelopen zomer afspeelde. Fleur Agema zat bij Pauw en De Wit en sprak daar over haar keuze om niet meer kiesbaar te zijn als PVV-lid. "Dat was werken voor Pauw", viel Haan op. "Toen ik keek wie waar zat, wilde ik Agema's verhaal wel horen."

Aan tafel zitten Margriet Brandsma, Aimée Kiene en Spraakmaker Maarten Biermans. De NRC en Volkskrant hebben hun voorpagina's vanmorgen aangepast. Bij de NRC ging het om een zwarte pagina met de tekst: 'Zonder verslaggevers gaat het beeld uit Gaza op zwart.' De Volkskrant plaatste een collage van foto’s van in Gaza omgekomen journalisten, met de tekst: 'Journalist is in Gaza een dodelijk beroep.' Tegelijkertijd was er een protestactie waarbij burgers om 12 uur, tijdens het nationale luchtalarm in Nederland, hun werk neer te leggen. "De rol van de journalistiek en de vrije pers is ontzettend belangrijk om informatie te krijgen", zegt Aimée Kiene, chef van Volkskrant Magazine. "Het is een belangrijk signaal." Journalist Margriet Brandsma voelt "ongemak" bij de actie, omdat journalisten dit soort middelen tot hun beschikking hebben, in tegenstelling tot andere beroepsgroepen. Tegelijkertijd vindt Brandsma het "ontzettend goed" dat er aandacht is voor dit onderwerp. "Dit gaat over mensenrechten en dat is niet ingewikkeld", zegt Kiene.

Terwijl het parlement officieel nog met reces is, is de politieke chaos in Den Haag al een tijd weer aan de gang, stelt Irene de Kruif, politiek verslaggever bij RTL Nieuws. "Maar 4 procent van de Nederlanders zegt nog vertrouwen in de politiek te hebben, dat is historisch laag. Een kabinet met 32 zetels, dat hebben we nog nooit gezien." Volgens De Kruif draait het steeds vaker om de 'poppetjes' en onderlinge verbanden in plaats van inhoud. "Je focus verschuift. Je wil nog wel oog houden op de macht, maar het gaat steeds minder over waar het echt over moet gaan." Een recent incident in de Kamer onderstreept dat sentiment: VVD-Kamerlid Van de Burg gebruikte een scheldwoord richting Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. "De incidenten stapelen zich op", zegt De Kruif. Spraakmaker Ton Heerts, burgemeester van Apeldoorn, reageert: "In het heetst van de strijd snap ik dat het soms uitvergroot wordt. Al is het niet netjes. Je excuses aanbieden is dan de enige juiste reactie.” De Kruif nuanceert: Van de Burg gaf aan dat hij emotioneel werd door het Gaza-debat, er werden onder anderen foto’s van dode kinderen naar hem gestuurd. "Dat maakt het persoonlijk en de spanning loopt op." Marc Adriani, hoofdredacteur van BNR Nieuwsradio, vult aan: "Hij had het niet moeten doen, maar hij is ook maar een mens. Hij dook in elk geval niet weg en kwam met een eerlijk excuus. Dat is zeldzaam in Den Haag. We moeten het er ook niet te lang over hebben."

Na de presentatie van het CDA-programma stond partijleider Henri Bontenbal de pers keurig te woord, maar aanschuiven bij een tv-programma deed hij niet. Was dat verstandig? Volgens Clara van der Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC, is het een strategische keuze. "Juist als weerwoord op politici die bij vorige verkiezingen de media opzochten en een erg duidelijk geluid lieten horen, lijkt Bontenbal voor nuance te kiezen." Van der Wiel zegt dat de politicus de media niet schuwt. "Maar hij kiest wel heel gericht zijn momenten uit." Ook Marc Veeningen, hoofdredacteur bij Talpa Network, valt dit op. "Ik heb ook bij verschillende collega's binnen de media gepolst, en iedereen kreeg een keurige 'nee' als antwoord. Daarmee kan het idee dat het een strategische keuze zou zijn zeker wel bevestigd worden." De afgelopen tijd werd er gesproken over het 'Bontenbal-effect'. Volgens NRC-journalist en Spraakmaker Mark Lievisse Adriaanse was dit effect al langer in opkomst. "'Een interessante man om in de gaten te houden', dacht ik bij mezelf." Ook volgens Van der Wiel zat het Bontenbal-effect er al langer aan te komen. "Ik heb het idee dat meerdere Nederlanders behoefte hebben aan iemand die degelijkheid en rust uitstraalt."

De moord op de 17-jarige Lisa blijft veel aandacht krijgen in de media. Met acties als 'Wij eisen de nacht op', meer focus op femicide en de rol die mannen op zich dienen te nemen, komt het maatschappelijke debat op gang. Maar ook andere zaken worden erin vermengd, zoals de migratiediscussie, omdat de dader een migratieachtergrond heeft. "Die diepe emotie verklaart waarom er direct een gesprek op gang komt. Maar we moeten oppassen met hoe we hierop reageren. Het wordt gelijk politiek gemaakt", reageert Sander Heijne, hoofdredacteur van Vrij Nederland. "Je moet je bij de feiten houden en niet speculeren", stelt Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD.

De media was in de ban van de crisis in Den Haag. Hetzelfde kabinet viel een tweede keer. "Een unieke situatie, waarbij journalisten gelijk op scherp stonden", zegt Wendelmoet Boersema, hoofdredacteur van Trouw. Boersema zegt dat het al veel over NSC is gegaan en dat er velen koppen luidde met een schuldvraag. "Het is altijd breekt betaalt", zegt de hoofdredacteur. Vanuit veel kiezers klonk er onbegrip en de vraag of de ministers niet toch nog even een paar maanden hadden kunnen blijven zitten. "Inhoudelijk snap ik dit, maar campagne technisch zou het dom zijn', zegt Boersema. Bij Tom Kleijn, journalist en programmamaker, rees al snel het sentiment 'daar gaan we weer'. "Ik heb het wel gevolgd, maar ik werd er wat moedeloos van." Constant Meijers, Spraakmaker en popjournalist, was juist blij met de tweede val. "Dit experiment was al sinds het begin gedoemd om te falen. Misschien dat dit stemmers wakker schudt."

Aan tafel zitten Sarah Sylbing (VPRO hoofdredacteur), Anna Dijkman (columnist en redacteur bij het FD) en Spraakmaker is Korea-kenner Remco Breuker. Er lijkt altijd één onderwerp de boventoon te voeren bij de verkiezingen. Dit keer lijkt de woningcrisis hét thema te worden. Volgens journalist Anna Dijkman is dat een "veilige" zet, aangezien iedereen daarmee aangesproken wordt. "Hoe gaan ze dat in de praktijk doen? En vanuit welk mensbeeld? Dat hoor je nauwelijks." In verkiezingstijd regent het "platgeslagen oneliners" en wijzen politici naar elkaar, meent Dijkman. Sarah Sylbing, hoofdredacteur van de VPRO, valt het op dat VVD-leider Yeşilgöz in een "vrije val" geraakt is en "doorzichtige" acties onderneemt.  Het mediamoment van Dijkman gaat over het datalek bij het Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Hoe ga je er als journalist mee om als je onderdeel wordt van het nieuws? Het mediamoment van Sylbing gaat over Zomergasten van afgelopen zondag.  Tot slot: NRC stopt de samenwerking met een correspondent in Spanje vanwege ernstige journalistieke fouten. Het gaat dan over het verzinnen van bronnen en het fabriceren van citaten. Ook zou ze familiebanden met bronnen niet hebben vermeld. Hoe kijken onze mediakenners hier naar?

Aan tafel zitten Margriet Brandsma en Sakina Elkayouhi.  Spraakmaker is de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch. Je kan er niet omheen: SAIL in Amsterdam. Tien jaar geleden was de laatste, dus mensen snakken naar alles wat met SAIL te maken heeft, althans dat is de gedachte bij mediamakers. Brandsma: “Ik heb eigenlijk al genoeg van SAIL voordat het begonnen is”. Hoe kijken onze mediakenners er naar? Welke invalshoeken zijn interessant voor een onderwerp als SAIL? Het mediamoment van Brandsma gaat over een stuk van Afrika-correspondent Koert Lindijer. Waarom sprak dit stuk haar zo aan? Zou je als correspondent juist lang op één plek moeten zitten, of na een paar jaar weer een nieuwe standplaats innemen? Het mediamoment van Elkayouhi gaat over een stuk uit de Volkskrant van Laurens Verhagen. Kan kunstmatige intelligentie soms beter schrijven dan een mens? Tot slot bespreken we de BOOS-uitzending van gisteren. In de laatste aflevering onderzoekt BOOS de urgentie van een verhard klimaat waarin publieke stemmen steeds vaker uitgesloten of bedreigd worden. De aflevering benoemt de impact daarvan op de rechterlijke macht, de journalistiek en het publieke debat. Dilan Yeşilgöz reflecteert op haar verantwoordelijkheid binnen die context. Hoe voorzichtig moet je zijn met een politicus uitnodigen in campagnetijd?