Het Mediaforum

Tijdens een bezoek van de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa aan het Witte Huis sloeg de sfeer om toen de Amerikaanse president Trump het had over een 'witte genocide' in Zuid-Afrika. Media berichtten meteen dat deze beweringen ongefundeerd zijn, maar ondertussen laat Trump wel witte Afrikaner 'vluchtelingen' naar de VS komen. "Het is doelbewust van Trump om een plantje zaaien. We moeten dat krachtig weerspreken, maar ik vrees dat er iets blijft hangen bij mensen", reageert Rennie Rijpma, hoofdredacteur van AD. Tegelijkertijd was het al de verwachting dat Trump hierover zou gaan beginnen tijdens het bezoek van Ramaphosa. "Ik denk dat we in de media niet meer die term moeten gebruiken. Die term bestaat niet en is niet op feiten gebaseerd. Het wordt herhaald en daardoor blijft het hangen", concludeert Rijpma. Aan tafel zitten Rennie Rijpma, Anna Dijkman en Spraakmaker Marjan Olfers.

Kranten, radio en tv stonden volop stil bij het overlijden van VVD-prominent Hans Wiegel. De mediagenieke politicus wist als geen ander journalisten te vinden en voor zich te winnen. Hugo Logtenberg, NRC-journalist, moet direct aan het boekje 'Hans Wiegel en de media' denken. "Dat werd al jaren geleden uitgegeven en daar waren al zijn trucs in terug te vinden." Volgens Logtenberg laat het zien wat voor een persoonlijkheid Wiegel was. Marc Adriani, hoofdredacteur van BNR, merkt op dat Wiegel niet per se een boel voor elkaar gespeeld heeft in zijn politieke carrière: "Het was vooral een fenomeen dat iedereen voor zich wist te winnen." Hella Hueck, Hoofdredacteur EW Magazine, stelt dat de politiek nu stukken harder is. "Terwijl Wiegel stond voor charisma en humor. Hij en Den Uil waren het op veel punten niet eens met elkaar, maar zij konden daar met humor over debatteren. Waarop Logtenberg aanvult: "De kracht van humor. Nu is ons politieke klimaat giftig. Destijds respecteerde men elkaar terwijl de verschillen duidelijk zijn."

Israël kondigde afgelopen weekend aan het offensief op te voeren in Gaza. Tegelijkertijd kwamen 100 duizend mensen af op de Rode Lijn-demonstratie tegen het Nederlandse kabinetsbeleid over deze oorlog. Minister Veldkamp en vicepremier Van Hijum reageren dat er "hartstikke" veel gedaan wordt tegen het geweld dat Israël gebruikt en dat ze "best begrip" hebben voor de demonstratie. Pieter Klok, hoofdredacteur van De Volkskrant, stelt dat NSC-ministers de "meest uitgesproken" leden van het kabinet zijn. Maar het "sentiment van een deel van de Nederlandse bevolking" wordt niet gehoord. "Dat ligt wel aan de geest van dit kabinet", aldus Klok. "Politici leggen vrij weinig emotie in wat ze zeggen. Het is ook van belang om je hart te laten spreken, los van wat je kunt bereiken." Mireille van Ark, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws, vraagt zich af of de discussie binnen het kabinet ook aan het verschuiven is. "De minister zegt veel te doen, maar laat dat dan zien." Waarom sluit Nederland zich bijvoorbeeld niet aan bij de eventuele sancties van Groot-Brittannië, Frankrijk en Canada richting Israël? "Ze kunnen daar meer inzicht in geven", aldus Van Ark.

De politie stuurde een Amber Alert uit voor de vermissing van twee kinderen. Media gingen hier verschillend mee om, de één terughoudender dan de ander. Zo blurde AD de foto van de vader en werd hij Klaas B genoemd. Terwijl NOS de naam van de vader helemaal niet noemt hebben RTL Nieuws en Telegraaf de foto's van de vader en de kinderen op hun website gepubliceerd. Aimée Kiene, hoofdredacteur van Volkskrant Magazine, stelt dat het wijs is terughoudend te zijn met berichtgeving. "Het is van belang om te melden, maar je hoeft als krant niet alle informatie vrij te geven." Kiene zegt dat mensen zelf verdere gegevens kunnen opzoeken. Wendelmoet Boersema, hoofdredacteur Trouw, zegt dat media niet meer de 'megafoon-functie' van vroeger hebben. "Mensen worden op velen manieren van informatie voorzien. Als nieuwsmedium hoef je het niet maar mee te roeptoeteren." Ook stelt Boeresma dat terughoudendheid van belang is voor het vervolg in het leven van de kinderen. "Al deze online berichtgeving lijkt toch lastig uit te wissen in de toekomst, dit zal de kinderen altijd blijven achtervolgen." Zanger en Spraakmaker Nol Havens stemt hiermee in. "Ik vind het wel goed dat het landelijk gemeld wordt."

Hoofd voorlichting en spindoctor van de VVD Kees Berghuis wordt de nieuwe hoofdredacteur van WNL. Dit zorgde voor nogal wat commotie, want een voormalig spindoctor als hoofdredacteur, zorgt dat niet voor belangenverstrengeling? WNL-journalist Elif Isitman zat in de sollicitatiecommissie en ziet geen enkel probleem in Berghuis als hoofdredacteur. 'Hij heeft benadrukt de VVD niet voor te trekken', aldus Isitman. 'En op het moment dat we hem daarop betrappen heeft hij gezegd dat we hem meteen aan z'n jasje moeten trekken.' Voormalig Talpa-directeur Paul Römer snapt de hele discussie niet, wijzend naar PvdA-prominent Marcel van Dam, die ooit directeur van de VARA was. 'Laat Berghuis bewijzen dat hij een goede hoofdredacteur is', roept Römer op.  Kiki Schippers van het Taalteam sluit het mediaforum af.

Het huidige conflict in Israël speelt al sinds 7 oktober 2023, maar pas sinds kort merkt Sarah Sylbing, hoofdredacteur VPRO, een kanteling in de berichtgeving over de "onnoemelijke catastrofe" die zich daar onttrekt. Waar men eerst "weifelachtig" durfde te reageren op de omstandigheden in Gaza, ziet Sylbing dat media en politici inmiddels met "minder meel in de mond" over de oorlog spreken. Voorheen zag Sylbing een "valse balans" in de berichtgeving. "Er is heel lang geprobeerd om, als er iemand aan tafel zat die beweerde dat er een genocide aan de gang was, er ook iemand aan tafel moet zitten die het tegenovergestelde beweert." Henrike van Gelder, hoofdredacteur van Kidsweek, vindt niet dat er een kanteling heeft plaatsgevonden. "Die tendens was heel lang zo, dat journalistiek links zou zijn en pro-Palestijns zijn." Sylbing meent dat die omslag is gekomen na de beelden van vermoorde hulpverleners in het gebied.

Het afscheid van Pieter Omtzigt uit de Tweede Kamer zou klein en intiem worden, maar ook nu werd het een groot media-event. Omtzigt benoemde de rol die media hebben gespeeld in relatie met zijn burn-out. "En vervolgens wordt er in de verslaglegging dan toch weer gekozen om zijn tranen op de voorgrond te zetten", zegt Karen Eshuis, werkzaam voor het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. "Op het moment dat hij zich terugtrekt, heb je het fatsoen om terughoudend te zijn als media." Eshuis stelt dat media in de tijd van Omtzigts burn-out meer respect voor zijn privacy hadden kunnen hebben. "Wanneer hij weer volledig aan het werk is, dien je hem wel te bevragen erover." Uitspraken die Omtzigt deed over een 'politiek giftig klimaat' moeten wel bevraagd worden volgens Ajouad el Miloudi, presentator NTR. "Tranen op de voorpagina is ook clickbait en het is naïef om te denken dat media hier niets mee zouden doen." Verandereconoom en Spraakmaker Kees Klomp noemt het hele gebeuren 'vrij tragisch'. "Hij is er zelf gaan staan, maar ik had wel echt met hem te doen. Het raakte me." Volgens El Miloudi is het wel goed dat Omtzigt er stond om afscheid te nemen. "Na 22 jaar via de achterdeur vertrekken zou ook vreemd zijn. Ik vond het stoer dat hij er stond."

We zien vaker en meer beelden van de ondervoede kinderen in Gaza. Schokkende en pijnlijke foto's. Het jongetje Siwar is daarmee symbool geworden van de hongersnood. Michelle Salomons, onderzoeksjournalist bij investico, zegt dat een symbool nodig is. "Zo'n beeld van een jongetje verwezenlijkt. Het maakt het menselijk en raakt veel meer." "Het is verschrikkelijk wat daar gebeurt, we zitten in een alarmfase", zegt Jan Slagter, directeur van Omroep Max. "Dat moeten we zien. Deze beelden lieten mij de ernst inzien terwijl ik normaliter wat terughoudend ben in dit soort zaken." Ook Kathleen Ferrier, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie en Spraakmaker zegt dat schokkende beelden getoond dienen te worden aan nieuwsconsumenten. "Ik ben voor empowerment van kinderen en vrouwen in de media en tegen het tonen van zielige beelden van kinderen. Maar ik ben het ermee eens dat het nodig is om harten van mensen te raken en de ernst van de situatie in te laten zien."

Media lijken niet te kunnen wachten totdat het 13 mei is. Al dagen wordt er in allerlei vormen aandacht aan de vuurwerkramp in Enschede besteed, van documentaire tot dramatisering. Maar de dag dat het precies 25 jaar geleden is, is morgen pas. "Het is toch wel een beetje agendajournalistiek", zegt Tom Kleijn, journalist en programmamaker. Hij maakte 5 jaar geleden voor de serie 'Na de Klap' een terugblik-documentaire over de ramp. Daarnaast was hij 25 jaar geleden, de ochtend nadat de ramp plaatsvond, al ter plaatsen in Enschede voor verslaglegging. "Dat was zeer indrukwekkend." Lindsay Mossink, hoofdredacteur Nu.nl, zegt dat er inderdaad een afweging dient te worden gemaakt over hoe vaak je erover bericht en in welke vorm. Wel grijpt haar redactie deze aangelegenheid aan om een jongere generatie te informeren over de ramp. "Het is de grootste ontploffing in Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog. Dat verhaal moet je wel brengen."

Al op de tweede dag van het conclaaf verscheen er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Priester Robert Prevost werd benoemd tot paus Leo XIV, de eerste Amerikaanse paus in de geschiedenis. Extra nieuwsuitzendingen volgde. "Het voelt als een 'Wie is de mol-achtig' moment", zegt Wendelmoet Boersema, hoofdredacteur van Trouw. "Je bent benieuwd wie er tevoorschijn komt en wat hij gaat zeggen. Ward Wijndelts, oud-hoofdredacteur van Vrij Nederland en bestuurslid van het Persvrijheidsfonds, trekt een vergelijking met sportverslaggeving. Wie de bekendmaking van de nieuwe paus via de NOS volgde, werd vanaf het Sint-Pietersplein op de hoogte gehouden door correspondent Andrea Vreede die enthousiast sprak over de bekendmaking. "Dit gaat om rituelen en je mag door rituelen ontroerd worden, ook als journalist zijnde", zegt Wijndelts. Aan tafel zitten Wendelmoet Boersema, Ward Wijndelts en Spraakmaker Floris Kortie. Frank van Pamalen van het Taalteam sluit het mediaforum af.