Het Mediaforum

De campagnestrategen van politieke partijen kwamen gisteren bijeen om de verkiezingscampagne te evalueren. Nieuwsuur, de Slimste Mens, Pauw en De Wit, RTL Nieuws: ze werden allemaal hartelijk bedankt voor de medewerking. Is dat wenselijk? Volgens AD-columnist Angela de Jong moet je dat misschien niet willen als media, maar ze vond het aan de andere kant ook wel begrijpelijk. "Voor zowel journalisten als de lijsttrekkers is er de dag na de verkiezingen ook wel een soort ontlading." Wie de media misschien niet zal willen bedanken is Frans Timmermans. Volgens spraakmaker en cabaretier Kiki Schippers is er iets raars met Timmermans dat iedereen altijd zo'n sterke mening over hem heeft. Volgens De Jong komen politici er juist helemaal niet zo slecht van af als ze gewoon goed kritisch bevraagd worden. Volgens Daan Bonekamp, hoofdredacteur van Twentsche Courant Tubantie worden campagnes nou eenmaal in de media gewonnen en verloren. "Niet meer met een flyer op straat. Dus talkshows hebben daar een hele belangrijke rol in." Eveline van Rijswijk van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Terwijl de verkiezingsuitslag nog niet vaststaat, schiet men in Den Haag al in de ‘formatiestand’. De leiders van de grootste partijen rond het midden hebben beloofd snel en constructief te gaan samenwerken.  Toch denkt politiek verslaggever Martine Wolzak (Het Financieele Dagblad) dat juist die snelheid met deze versnipperde uitslag, lastig is. Zal het lukken om vóór Kerst een nieuwe regering te vormen? 'Ik denk dat dit erg optimistisch is.' Vanwege de verkiezingen is er vandaag een ander mediaforum dan normaal met aan tafel: Janka Stoker, Martine Wolzak en Armen Hakverdian.

Het is verkiezingsdag in Nederland, maar in België verwonderen ze zich over de gang van zaken bij hun buren. Nederland heeft een 'triple AAA rating' en economisch gaat het voor de wind, maar we klagen steen en been. 'Ontevreden in het Hof van Eden', kopt de krant de Standaard. Volgens Jan Slagter (Omroep MAX) moeten we ons inderdaad realiseren dat het ook heel goed gaat. Frida Boeke (Financieel Dagblad) vindt dat het niet met iedereen in Nederland goed gaat. “Macro-economisch gaat het misschien goed, maar bij wie komt die welvaart terecht?’ De cijfers in de Belgische media vertellen volgens haar niet het hele verhaal.

Verslaggevers hebben het nog nooit zo druk gezien bij aanvang van een rechtszaak. Tientallen journalisten uit Nederland en België en ook veel fans stonden Marco Borsato op te wachten. Door sommige media wordt het zelfs het 'showbizzproces van de eeuw' genoemd. Dat geeft Henrike van Gelder, hoofdredacteur van KidsWeek een beetje een vieze smaak. "Alsof het iets leuks is, entertainment, terwijl het een hele serieuze zaak is." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, hoopt vooral dat journalisten het oordeel overlaten aan de rechter. "Gelukkig hebben we nog professionele rechtbankverslaggevers."

Onder AI-beelden van Frans Timmermans op Facebook verschijnen tientallen doodswensen. Makers van die beelden: twee Kamerleden van de PVV. GroenLinks-PvdA heeft aangifte gedaan en PPV-leider Wilders heeft excuses gemaakt. Volgens NRC-journalist Hugo Logtenberg is het maar de vraag of Wilders nu excuses maakt omdat hij het echt te ver vond gaan of omdat het niet goed is voor zijn campagne. Maar los daarvan vindt Logtenberg vooral dat het ongekend is wat er nu is gebeurd en moet het wat hem betreft nu acuut stoppen. "We hebben het over het hoogste politieke orgaan in ons land, waar Tweede Kamerleden andere leden zitten te bestoken, met de slechtste intenties." Volgens journalist en AI-deskundige Laurens Vreekamp gaan we dit soort gedeelde AI-beelden nog veel vaker zien. "Het is zo laagdrempelig om te maken." Vreekamp schreef onlangs in een artikel dat de journalistiek zich laat kapen door 'techbro's en fascisten'. Daarin schreef hij hoe computerwetenschapper Prof. Dr. Dagmar Monett spreekt van ‘degeneratieve AI’, "omdat het ons alleen maar dommer maakt."

Aan tafel zitten Nikki van der Naald, Anna Dijkman en Spraakmaker Lotte Prins. Het debat op SBS6 was de eerste keer dat er gedebatteerd kon worden met PVV-leider Geert Wilders. Hij werd hard aangevallen door de andere lijsttrekkers. 'Hij heeft zich even teruggetrokken en het RTL-debat gemist omdat hij zich onveilig voelde. Dat heeft zich niet goed gedaan', stelt Anna Dijkman (journalist Financiële Dagblad). Wilders zelf zag het 'stekelige' debat als een drie-tegen-een, waarbij hij zich hard moest verdedigen tegenover de andere lijsttrekkers van CDA, VVD en GL-PvdA. Gaat hem dat parten spelen, of is dat juist goed voor hem? 'Hij was misschien niet op zijn scherpst, toch denk ik niet dat dit debat hem slecht doet', zegt Niki van der Naald (adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander). 'Hij heeft zijn one-liners kunnen noemen waar mensen op inspringen.'

Aan tafel zitten Rennie Rijpsma, Haroon Ali en Spraakmaker David Hamers. Henri Bontenbal gaf bij Nieuwsuur aan dat hij vindt dat scholen vrijheid moeten hebben in hun onderwijs, zoals beschreven in Artikel 23 van de Grondwet. Daarbij vond de CDA-leider het niet erg als dat ten koste zou gaan van het recht van gelijkheid, omdat leerlingen ook kunnen vertrekken bij een reformatorische of islamitische school. Die uitspraken hebben een mediastorm opgeleverd en Bontenbal heeft inmiddels sorry gezegd. Zijn mogelijke premierschap maakt dat hij beter had moeten "aanvoelen" hoe dit onderwerp over zou komen, meent Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD. "Politiek moet voor mensen opkomen die in de knel zitten en het moeilijk hebben." Volgens journalist Haroon Ali "verplaatst" Bontenbal zich niet in de leerlingen waarover hij het heeft. "Dat hij Artikel 1 van de Grondwet gelijkstelt aan Artikel 23 is zorgelijk."

Met nog een week te gaan tot de verkiezingen, bevinden de lijsttrekkers zich in de 'hete fase.' Daarbij is er veel aandacht voor de zogenoemde zwevende kiezer. Een recordaantal mensen weet namelijk nog niet zeker op welke partij hun stem kan rekenen, blijkt uit de verschillende peilingen. De PVV wordt door veel partijen uitgesloten, waardoor er op rechts nog heel wat kan veranderen, zegt Floor Bremer, politiek commentator bij RTL Nieuws. Wilders deed ook niet mee aan eerdere debatten, maar daar komt nu verandering in. "Nu hij wel weer naast die partijen staat, is het interessant om te zien hoe hij zich opstelt en tegenover elkaar", zegt Bremer. "Komt er nog een premierstrijd? Of blijft Wilders de grootste? Dat kan nog wel een wending geven aan deze campagne. Wie is premierwaardig? Wie houdt stand tegen Wilders?" vraagt Nynke de Zoeten, politiek verslaggever bij Nieuwsuur, zich af.

In de aanloop naar de verkiezingen zijn de lijsttrekkers niet van de buis en uit de kranten te slaan. De feitelijkheid van hun uitspraken roept ook steeds meer vraagtekens op. Zo zat VVD-leider Yeşilgöz bij 'Pauw & De Wit', waar ze sprak over de hypotheekrenteaftrek. "Ik vond het vermoeiend", reageert programmamaker Nadia Moussaid. Yeşilgöz ging volgens Moussaid niet in op wat haar werd voorgeschoteld, maar bleef ze haar "verhaal afdraaien op een hoog tempo." Journalist Frénk van der Linden vindt dat er een "overdosis" is aan gesprekken met lijsstrekkers. "Het doet geen recht aan de complexiteit van de dossiers, maar ook niet aan de mensen zelf. We worden slecht bediend."

Een week voor de verkiezingen is de laatste fase van de campagne aangebroken. De vorige keer leerde ons dat er op het allerlaatste moment nog van alles kan veranderen. Dat is ook deze keer het geval, ziet Wendelmoet Boersema (hoofdredacteur Trouw). 'De grilligheid van de uitslag maakt het spannend', aldus Boersema. 'Partijen die jarenlang een vaste basis hadden worden betwist. En nieuwe partijen kraaien al victorie.' Volgens Wim Voermans (hoogleraar staatsrecht) moet het spannendste deel van de campagne nog komen, namelijk de debatten met PVV-leider Geert Wilders. 'De verhitting komt door het gesprek met Wilders, wat ergens in de aankomende tijd nog plaats zal vinden.'